KALAKAUA EN LILUOKALANI

Van 1795 tot 17 januari 1893 was Hawaï een koninkrijk. De eerste koning was Kamehameha I (1795–1819), opgevolgd door zijn zoon Kamehameha II (1819-1824), die de eerste christelijke missionarissen op de eilanden toeliet. Van 1825 tot 1854 regeerde Kamehameha III, die ervoor zorgde dat HawaI in 1840 een parlement kreeg, met beperkte bevoegdheden overigens. In 1843 bezette de Britse marine-officier Lord George Paulet Hawaï gedurende 5 maanden, de zogenaamde Paulet Affair and Provisional Cession.Erg gevarieert in naamsgeving waren de koningen er niet want vervolgens zaten Kamehameha IV (1855-1863) en Kamehameha V (1863-1872) op de troon. Deze kwam op het lumineuze idee een nieuwe grondwet aan te laten nemen waarin stond dat wanneer er geen troonopvolger was aangewezen de nieuwe koning via een referendum moest worden gekozen. De bevolking koos met een overweldigende meerderheid niet voor zijn zoon Kalakaua, maar voor Lunalilo. Die probeerde tijdens zijn bewind enkele democratische door te voeren. Zo wilde hij een tweekamerstelsel invoeren in het parlement. Ook vond hij dat een veto van de koning voortaan door een schriftelijke verklaring moest worden vergezeld. Van zijn plannen is echter niet veel terechtgekomen. Wel werd het leger ontbonden nadat dit in opstand was gekomen. Lunalilo hield er geen gezonde levensstijl op na. Hij was alcoholist en kreeg nadat hij een aantal maanden had geregeerd tuberculose. In een laatste poging om weer beter te worden verhuisde hij naar het dorp Kailua, waar hij op 3 februari 1874 overleed, slechts dertien maanden na de aanvaarding van het koningschap. Aangezien hij geen opvolger had aangewezen, werden er nieuwe verkiezingen gehouden en werd David Kalakaua tot zijn opvolger gekozen.

David Kalakaua (Honolulu, 16 november 1836 – San Francisco, 20 januari 1891) was de laatste koning en op één na laatste monarch van Hawaï. Hij kwam op 12 februari 1874 op de troon en bleef daar tot zijn dood. Kalakaua had grote plannen. Hij wilde alle Polynesische eilanden verenigen in één groot koninkrijk. Zo kreeg hij de koning van Samoa zover om een federatie aan te gaan met Hawaï. Deze hield echter maar een korte tijd stand.
Ook bracht hij staatsbezoeken aan Europese landen en ontmoette hij onder andere koningin Victoria. Tijdens dit bezoek kwam het tot een merkwaardig incident. Op hetzelfde moment dat Kalakaua Victoria bezocht, was ook haar schoonzoon te gast, de Duitse kroonprins Frederik. Deze was erover verbolgen dat de Hawaïaanse koning op hem voorging in het protocol. Zijn zwager, Edward, de prins van Wales, stelde hem gerust door te zeggen dat de man “ofwel een koning was, ofwel een gewone nikker en hij in dat laatste geval helemaal niet aanwezig had behoren te zijn”. Of Kalakaua deze racistische opmerking ter oren is gekomen en hoe hij hierop reageerde, vertelt het verhaal niet. Tijdens zijn reizen deed Kalakaua inspiratie op voor een koninklijk paleis. Zo liet hij het Iolanipaleis bouwen en weelderig inrichten. Doordat het land steeds meer schulden maakte kwam er in 1887 een opstand, waarna de macht van de koning verder via de zogenaamde Bayonet Constitution werd ingeperkt. Leuk detail: Kalakaua heeft zich erg ingezet voor de huladans. Deze rituele dansvorm was sinds het begin van de 19e eeuw verboden, hoewel het een belangrijk element in de Hawaïaanse cultuur was. Onder zijn bewind werd het verbod opgeheven en werd het dansen verder gecultiveerd. In 1890 ging zijn gezondheid snel achteruit. Op advies van zijn arts verhuisde hij naar San Francisco, waar hij een jaar later op 54-jarige leeftijd stierf.

Kalakaua had aan het begin van zijn heerschappij wel een troonopvolger aange-wezen, namelijk zijn broer Leleiohoku, maar deze stierf voordat Kalakaua stierf. Na zijn dood in 1891 kwam zijn zuster Liliuokalani op de troon. Liliuokalani (Honolulu, 2 september 1838 – Honolulu, 11 november 1917) was koningin en de laatste monarch van het koninkrijk Hawaï. Ze besteeg de troon op 29 januari 1891, negen dagen na het overlijden van haar broer. Ze probeerde een nieuwe grondwet in te voeren, omdat de al genoemde Bayonet Constitution uit 1887 de macht van de vorst en ook de politieke inspraak van inheemse Hawaïanen sterk inperkte. De suikerhandel tussen Hawaï en de Verenigde Staten was in handen van een groep Amerikaanse zakenmannen, die Hawaï zonder steun van de Amerikaanse overheid probeerden in te lijven bij de VS om hun handel te beschermen. In 1893 werd de koningin door plaatselijke zakenlieden en politici afgezet en werd een pro-Amerikaanse regering aangesteld. De overheid van de Verenigde Staten verklaarde de machtsovername illegaal en bood Liliuokalani haar troon aan, als zij alle verantwoordelijken voor de coup zou pardoneren. De koningin wees dit aanbod echter af vanwege het geweld dat was gebruikt bij haar afzetting. President Grover Cleveland legde de zaak voor aan het Amerikaans Congres, dat prompt per 4 juli 1894 de Republiek Hawaï uitriep met Sanford Dole als eerste staatshoofd. In januari 1895, enkele dagen na een mislukte staatsgreep van Robert Wilcox, werd Liliuokalani gearresteerd op verdenking van het illegaal bezitten van vuurwapens. In 1896 werd ze vrijgelaten en leefde in het Washington Place in Honolulu tot haar dood (door een beroerte) in 1917. Tijdens haar verblijf in het Washington Place (en ook daarvoor) schreef ze boeken en liederen, waaronder He Mele Lahui Hawaii (volkslied van Hawaï van 1866-1876) en het bekendere Aloha ‘Oe.

Op 7 juli 1898 werden de eilanden officieel geannexeerd door de Verenigde Staten om op 22 februari 1900 een Amerikaans territorium te worden. Op 21 augustus 1959 werd Hawaï een Amerikaanse staat.