JHR. S.M.S. DE RANITZ

12e HINK-STAP-SRONG DOOR DE TIJD

Jhr. Sebastiaan Mattheus Sigismund de Ranitz (Nijmegen, 16 mei 1846 – 30 oktober 1916) was adjudant van koning Willem III en grootmeester van koningin Wilhelmina, dienstdoende bij koningin-moeder Emma. De Ranitz was lid van het geslacht De Ranitz en een zoon van Sebastiaan Mattheus Sigismund de Ranitz (1804-1884) en Anna Margaretha Jacoba de Ranitz (1813-1903). Op 10 mei 1871 trad hij in Groningen in het huwelijk met zijn volle nicht Hermanna Louisa Christina Thomassen à Thuessink van der Hoop (1846-1920), dochter van Evert Jan Thomassen à Thuessink van der Hoop (1809-1852), officier van justitie, en Willemina Elisabeth de Ranitz (1812-1891), een zus van zijn vader. Uit dit huwelijk werden twee dochters geboren: jonkvrouw Anna Margaretha Jacoba (Anna) de Ranitz (1872-1958) en jonkvrouw Willemine Elisabeth Edzardine (Lita) de Ranitz (1876-1960). Na zijn overlijden is hij begraven in een relatief eenvoudig graf op de begraafplaats Oud Eik en Duinen, graf K 88.

Na zijn middelbare schooltijd ging De Ranitz in dienst bij de Nederlandse krijgsmacht. Hij wist het tot ordonnansofficier van prins Alexander (1851-1884) en kapitein der infanterie te brengen. De Ranitz nam als ordonnansofficier van Willem III deel aan de Brautschau te Arolsen in 1878. In zijn hoedanigheid van kapitei der infanterie werd hij op 2 september 1881 bij koninklijk besluit benoemd tot particulier-secretaris van koning Willem III (1881-1890) en werd hij later tevens zijn adjudant (1885-1890). De Ranitz werd op 31 december 1888 verheven in de Nederlandse adel, met het predicaat jonkheer.

Na de dood van koning Willem III in 1890 werd hij adjudant en particulier-secretaris van zijn weduwe koningin-moeder Emma (1890-1894). In 1894 werd hij kamerheer van koningin Wilhelmina. In datzelfde jaar droeg koningin-regentes Emma hem voor om bevorderd te worden tot majoor, maar dit werd geweigerd door de toenmalige minister van Oorlog Schneider (1832-1925) in de zogenaamde ‘adjudantenkwestie’; die behelsde de vraag of officieren in hofdienst bevorderd konden worden. Op die vraag had de minister van Oorlog, gesteund door de Tweede Kamer, beschikt dat bevordering alleen plaats kon vinden nadat de betreffende militair eerst twee maanden actieve dienst vervuld had; De Ranitz, eerder dan dat te doen, nam daarop ontslag uit militaire dienst en werd op zijn verzoek op pensioen gesteld.

Van 1898 tot 1903 was De Ranitz intendant van het huis van koningin-regentes Emma en in 1903 werd hij grootmeester wat hij bleef tot 1916. De Ranitz was ook tijdelijk voorzitter van de Raad van Commissarissen van het sanatorium Oranje Nassau’s Oord en lid van de nalatenschapscommisie van Willem III, waarbij hij de functie van particulier-secretaris bekleedde. De commissie had de taak de boedel te beschrijven en de verdeling tussen koningin Emma en prinses Wilhelmina te regelen. De Ranitz stierf in 1916 op 70-jarige leeftijd.

Volgens geruchten zou De Ranitz de biologische vader zijn van Wilhelmina, de dochter van koning Willem III. Twaalf jaar na haar geboorte was het latere parlementslid Louis M. Hermans de eerste die erover begon te schrijven in zijn blad De Roode Duivel, maar er zijn geen concrete aanwijzingen voor zijn vaderschap.

Minister Willem Hendrik de Beaufort (1845-1918) liet zich in zijn dagboeken waarderend uit over De Ranitz: “Onder haar [koningin Emma’s] naaste omgeving genoot de heer De Ranitz haar meeste vertrouwen. […] Hij was de schranderste man in den kring van hovelingen die destijds om de koningin waren geplaatst. Vandaar dat zijn raad veeltijds ingang vond. […] De Ranitz is een aangenaam man, met een goed uiterlijk, met conservatieve neigingen, maar toeschietelijk en beleefd voor iedereen. Hij is ontwikkeld en heeft enige kunstgave. Hij heeft evenwel de eigenschap die alle bewoners van de noordelijke provincies min of meer hebben, van wat kras te zijn in zijn uitingen”. De Ranitz kreeg diverse hoge onderscheidingen, zoals Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, Commandeur in de Orde van de Eikenkroon, Grootofficier in de Orde van Oranje-Nassau en Grootofficier in de Huisorde van Oranje