DE LOTGEVALLEN VAN FERDINAND HUYCK

De Lotgevallen van Ferdinand Huyck, zoals de officiële naam luidt maar die gemakshalve meestal wordt afgekort tot Ferdinand Huyck, is een historische avonturenroman uit 1840 van Jacob van Lennep. Het speelt zich af vlak voor 1740. Het boek wordt beschouwd als het meesterwerk van de schrijver en kende in de negentiende eeuw een enorme populariteit.

Korte samenvatting
Ferdinand, een jonge net afgestudeerde jurist, keert na een reis van twee jaar in Italië terug naar Amsterdam waar zijn ouders wonen. Op de terugweg in Nederland maakt hij vele verwikkelingen mee. In Soest wordt hij in een herberg bedreigd met een mes. Tijdens een regenbui schuilt hij en ontmoet de bevallige Henriëtte Blaek. Vlak bij Laren wordt hij overvallen in een bos. Daar wordt hij gered door ‘de man met de rode mantel’ die hij tevoren in Soest een dienst had bewezen. De redder noemt zich Bos, maar is eigenlijk een voortvluchtige zeeroverhoofdman, die voordien in Spaanse overheidsdienst was. Ferdinand belooft niemand iets van hun ontmoeting te vertellen. Deze belofte brengt hem danig in het nauw in de weken die volgen. Zo brengt hij Amelia, de dochter van Bos naar Amsterdam, maar kan niemand zeggen hoe hij haar kent. Zijn vader is hoofdschout en zoekt uit hoofde van die functie Bos.

Ook heeft Ferdinand veel problemen met Lodewijk Blaek, de neef van Henriëtte, die Amelia vaak lastig valt. De vader van Lodewijk, Jacobus, wil graag om oorspronkelijk onbekende redenen dat Lodewijk met zijn nicht trouwt. Ferdinand gaat werken bij een handelshuis als compagnon. Voortdurend komt hij op allerlei plaatsen Bos en Amelia weer tegen. Het slot van het verhaal speelt zich af op Terschelling waar door diverse toevalligheden bijna alle hoofdpersonen bij elkaar komen. Ferdinand gaat erheen omdat een schip van het handelshuis daar is vergaan in een storm. Lodewijk Blaek en Sander, alias Zwarte Piet, een vroegere adjudant van Bos toen die zeerover was, sterven na een duel. Jacobus Blaek pleegt zelfmoord, hij wilde graag dat Lodewijk met Henriëtte trouwde om goed te maken dat hij ooit de juwelen van de vader van Henriëtte zich eigen had gemaakt. Bos en Amelia reizen door naar Rusland. Het boek eindigt met de huwelijksaankondiging tussen Ferdinand Huyck en Henriëtte Blaek.

Trivia
In het boek worden twee historische figuren genoemd: Theodor von Neuhoff, die in de zomer van 1736 tot koning van Corsica werd gekroond. In hoofdstuk 11 geeft Ferdinand aan aanwezig te zijn geweest bij de kroning. Verder wordt professor Herman Boerhaave uit Leiden genoemd. Deze stierf in september 1738. Hierdoor kan het boek nauwkeurig worden gedateerd, namelijk in 1737 of 1738. In tijd gezien kan het verhaal nauwkeurig gedateerd worden door het veelvuldig noemen van de weekdagen en een zinsnede in hoofdstuk 33: hier wordt gesproken over “de eerste helft van September”. 8 september is het midden van de eerste helft van de maand, dus speelt het verhaal zich af tussen maandag 10 augustus en maandag 21 september.

In het boek komt ook de Franse bandiet Louis-Dominique Cartouche (1693-1721) voor. Louis-Dominique Cartouche (Parijs, 1693 — aldaar, 6 januari 1721) was een Franse bandiet. Cartouche (een pseudoniem voor zijn werkelijke achternaam Bourguignon) was de zoon van een wijnhandelaar, die na een korte poging tot studeren verviel tot de criminaliteit. Hij werd hoofd van verschillende roversbenden en maakte onder andere de route tussen Versailles en Parijs onveilig. Uiteindelijk werd Cartouche door een kameraad verraden en op het Place de l’Hôtel-de-Ville in Parijs terechtgesteld. Cartouche was een van de vele bendeleiders in Parijs aan het begin van de 18e eeuw. Volgens de Britse historicus Eric Hobsbawm mag hij gerekend worden tot de vertegenwoordigers van het sociaal banditisme. In de volksliteratuur wordt hij afgeschilderd als een held die het opnam voor de zwakkeren in de samenleving. In het verhaal van Ferdinand Huyck zou Cartouche te maken hebben gehad met Heynsz, de assistent van hoofdschout Huyck.

Het boek is in de ik-vorm geschreven vanuit het oogpunt van Huyck. De feitelijke held van het verhaal is Bos, die van geboorte de Graaf van Lintz was. Van Lintz heeft in het verhaal de volgende aliassen: de Czaar van Rusland, de vreemdeling met de rode mantel, de heer Bos, de heer Van Beveren, de Vliesridder, de baron van Lintz, de graaf van Talavera, de zeeroover Don Manoël en hij wordt zelfs even voor Cartouche aangezien.

Ferdinand Huyck is vertaald in het Duits, de uitgaven hebben twee verschillende titels: Die Abenteuer Ferdinand Huycks en Der Herr in Karmesinrot. In het Frans hebben de uitgaven ook twee verschillende titels: Les avontures de Ferdinand Huyck en Les fils du Bailli. In de Engelse vertaling is de titel The Count of Talavera.

Voor de figuur van Bos, alias de Vliesridder, heeft waarschijnlijk Johan Willem Ripperda model gestaan. Johan Willem baron Ripperda, heer van Jensema, Poelgeest en Koudekerk (Oldehove, 7 maart 1682 – Tétouan, 17 oktober of 5 november 1737) was van oorsprong een Groninger jonker, die het tot ambassadeur van de Republiek in Spanje bracht, en later ambassadeur van Spanje werd bij het hof van keizer Karel VI en zelfs eerste minister, Grande van Spanje. Verder werd hij tot “hertog van Ripperda” verheven, doch deze titel werd hem later weer ontnomen. Ook was hij volgens sommige bronnen minister en legeraanvoerder van sultan Abdallah van Marokko. Aan het einde van zijn carrière greep hij volgens sommige bronnen net naast de kroon van Corsica.

Hoofdstukken
Elk hoofdstuk in het boek is voorzien van een lange ondertitel. Tezamen geven ze een overzicht van het verhaal zonder de details te verraden:

Inleiding Brief van den heer P. aan den uitgever tot inleiding dienende.
1 Waarin, onder meer andere wetenswaardige zaken, het portret van den held dezer geschiedenis gevonden wordt.
2 Waarin men lezen zal, wat in en voor de herberg te Soest voorviel.
3 Waarin wordt bewezen, hoe gevaarlijk het is zonder parapluie uit te gaan, en de beschrijving gevonden van een mooi meisje en een rooien koepel.
4 ’T geen verhaalt wat er verder in den koepel voorviel.
5 Het welk bange lieden bij avond niet moeten lezen.
6 Waarin onze held voor de twede reis op denzelfden dag gevaar loopt van zijn hart te verliezen.
7 Vermeldende, wat de heer Bos aan Ferdinand vertelde en hoe deze per slot nog even wijs bleef, gelijk ook het geval met den lezer zal zijn.
8 Waarin meer geredeneerd dan gedaan wordt.
9 Behelzende het verhaal eener schuitreis van Naarden naar Amsterdam.
10 Waarin verhaald wordt, hoe Ferdinand te huis kwam en hoe hij insliep, welk voorbeeld de lezer mag volgen, zoo het hem goeddunkt.
11 Hetwelk ettelijke politie-geheimen aan den dag brengt.
12 Waarin men nadere kennis maakt met de leden der familie en waarin tante Letje een confituurvlek op haar halsdoek bekomt.
13 Behelzende, hoe Suzanna en Ferdinand harrewarren, en hoe de laatste in een welkomstdicht verheerlijkt wordt.
14 Waarin Ferdinand op cognac onthaald en tegen wil en dank in nieuwe avonturen gesleept wordt.
15 Vermeldende, hoe Ferdinand en Suzanna uit logeeren gingen en wat er op Heizicht gebeurde.
16 Waarin verhaald wordt, wien Ferdinand in de kerk zag: en welke gasten op heizicht kwamen eten.
17 Verhalende, hoe Zwarte Piet Ferdinand met een commissie belastte en hoe Suzanna een grooten koek trok.
18 Waarin Ferdinand op zijn kantoor geïnstalleerd, en, als Krelis Louwen, op een poëtenmaal wordt genoodigd.
19 Bevattende ’t geen er op de dichterlijk samenkomst bij Helding verhandeld werd.
20 Waarin verteld wordt, wie de heer in ’t karmozijn was, en hoe deerlijk Ferdinand zich er in werkte.
21 Waarin eenige oude kennissen weder op het tooneel verschijnen en een paar nieuwe worden ingevoerd.
22 Hetwelk aantoont, dat men niet naar de Oost-Indien behoeft te varen, om schipbreuk te lijden.
23 Vermeldende hoe dames voor spoken worden aangezien, en wat de schipbreukelingen al zoo verder deden om een verkoudheid te voorkomen.
24 Hetwelk over ’t geheel van een vrij sentimenteelen aard is, doch vrij slaperig eindigt.
25 Hetwelk een vervolg is op het vier-en-twintigste.
26 Waarin geleerd wordt, hoe men best oude paarden verkoopt en jonge bederft.
27 Waarin onze held in nieuwe onaangenaamheden wordt gewikkeld.
28 Waarin leelijke donderbuien boven het hoofd van ferdinand samenpakken.
29 Vermeldende wat er ten huize van den notaris Bouvelt voorviel.
30 Hetgeen langer dan het voorgaande en niet meer of minder belangrijk wezen zal.
31 Waarin het gedrag van mejuffrouw Blaek ten opzichte van Ferdinand wordt verklaard en de vader van Amelia weder op de proppen komt.
32 Waarin overtuigend bewezen wordt, dat de behendigste vogelaar ook wel eens vogels laat ontsnappen.
33 Vermeldende, wie Ferdinand in den beurtman aantrof, hoe hij op Terschelling aankwam en welke zonderlinge ontmoeting hij aldaar had.
34 Waarin verhaald wordt, hoe de thee aan boord van de Kjöbenhavn werd gebracht en den lezer vele verrassingen worden voorbereid.
35 Waarin de geschiedenissen van de heeren Bos, van Beveren, den Vlies-ridder, den baron van Lintz, den graaf van Talavera, den zeeroover don Manoël enz. enz. worden verhandeld, en hetgeen evenwel, wat de lengte betreft, mee zal vallen.
36 Waarin zich het oude spreekwoord bevestigd vindt, dat men geen hei moet roepen, eer men over den dam is.
37 Waarin treurige en indrukwekkende tooneelen voorkomen, gelijk men die somtijds in het dagelijksche leven, maar zeer dikwijls in romans en versierde geschiedenissen aantreft.
38 Waarin onze held zich volstrekt niet op zijn gemak bevindt.
39 Hetwelk bekentenissen en sterfbedden afschetst: zeer melancholiek om te lezen.

Bewerkingen
De Koninklijke Vereniging Het Nederlandsch Tooneel speelde in 1912 een toneelbewerking door Anna van Gogh-Kaulbach van ‘Ferdinand Huyck’ in Amsterdam en Rotterdam. In 1942 werd door het Haags Residentietoneel een toneelbewerking van Richard Flink opgevoerd. Tussen 9 oktober 1969 en 17 mei 1970 is door de NCRV een hoorspel van Ferdinand Huyck uitgezonden. Het boek is tot hoorspel bewerkt door Jan Apon. De regie was in handen van Wim Paauw.