STILLE NACHT, HEILIGE NACHT
Franz Xaver Gruber (Hochburg-Ach, 25 november 1787 – Hallein, 7 juni 1863) was een Oostenrijks onderwijzer, componist en organist. Hij werd geboren als zoon van een eenvoudige linnenwever en tot zijn achttiende was hij zelf ook wever. Hij volgde een muzikale scholing in 1805 en voltooide in het jaar daarop zijn opleiding tot onderwijzer. In 1807 deed hij examen om in het destijds onafhankelijke Aartsbisdom Salzburg zijn beroep te kunnen uitoefenen. Hij was eerst onderwijzer op een lagere school in Oberndorf, en kon er amper het hoofd mee boven water houden. Pas toen hij in Hallein in de deelstaat Salzburg aan de slag ging en zich daar vestigde als zelfstandig kerk- en stadsmusicus wist hij een beter belegde boterham verdienen.
Van Gruber is eigenlijk maar één compositie bekend, maar dat is dan ook wel hét kerstlied-bij-uitstek: Stille Nacht. De Duitse tekst werd geschreven door Joseph Mohr, die in 1792 in Salzburg was geboren als onechte zoon van een naaister en een gedeserteerde soldaat. Van nog bescheidener afkomst dan Gruber dus. Beiden kwamen elkaar beroepsmatig in Oberndorf tegen, waar de één hulppastoor van de Sankt Nikola Kirche was en de ander organist en onderwijzer. Mohr had in dat jaar al een gedicht geschreven met de titel ‘Stille Nacht’. Op de ochtend van 24 december van 1818 gaf hij de tekst aan Gruber, met het verzoek er een ‘eenvoudige tweestemmig lied met gitaarbegeleiding’ van te maken. Gruber ging die middag nog aan het werk en kon ‘s avonds al zijn compositie aan Mohr overhandigen.Nog dezelfde kerstavond werd het lied voor het eerst gespeeld en gezongen. Gruber zong de bovenstem, Mohr, een getalenteerd amateurmusicus, zong de onderstem en nam ook de gitaarpartij voor zijn rekening.
Er is lang gespeculeerd over de vraag waarom specifiek om een gitaarbegeleiding werd gevraagd. Een vaak gehoorde verklaring was dat het orgel van de kerk kapot was doordat muizen van de balg hadden gegeten. Anderen stellen dat Mohr gewoon een anders klinkend lied wilde hebben. De reden is veel simpeler. ‘Stille Nacht’ moest een kerstlied worden dat niet alleen in de kerk, maar ook in huiselijke kring gezongen moest kunnen worden. Gruber schreef het lied daarom in de stijl van de Oostenrijkse volksmuziek van die tijd, met twee stemmen en gitaar, in die tijd een gebruikelijk huisinstrument in het hele Alpengebied.
Volgens een andere anekdote raakte het lied, nadat het in 1818 eenmalig was opgevoerd, weer zoek en werd het pas in 1825 door een orgelreparateur teruggevonden. Dit verhaal berust zeer waarschijnlijk niet op waarheid, omdat zowel Mohr als Gruber in het begin van de jaren 1820 met variaties op Stille Nacht kwamen. Wel klopt het dat de bekendheid van het lied maar heel langzaam groeide en lange tijd beperkt bleef tot Salzburg en omgeving en, vanwege een bevriende organist en orgelbouwer van Gruber, in het Tiroler Zillertal. Het was uiteindelijk de muzikale familie Strasser die het lied wereldfaam bracht. Deze familie was, net als de later bekende familie Von Trapp uit ‘The Sound of Music’, beroemd en gaf concerten door heel Europa en zelfs in Amerika. ‘Stille Nach’ was één van hun evergreens en werd overal met applaus en ontroering ontvangen. De makers waren al lang vergeten toen het lied uitgroeide tot het meest geliefde kerstlied ter wereld.
De melodie is overigens in de loop der jaren licht veranderd. Het lied is in meer dan 140 talen vertaald en uitgevoerd door vele artiesten en koren, waarmee het wereldwijd een van de populairste liederen aller tijden is. Het lied wordt vaak zonder of met minimale muzikale begeleiding gezongen. In het Nederlands taalgebied zijn er meerdere versies van het lied die gezongen worden. Daarbij is de katholieke versie de meest getrouwe vertaling van de Duitse originele tekst. De protestantse versie van Johannes Yserinkhuysen (1858-1935) is echter geheel anders en ook de bekendste. Vaak wordt gezegd dat de protestanten de originele tekst (met termen als ‘hoogheilige paar’ en ‘eng’len’) te katholiek vonden en daarom een eigen versie schreven.
MUIZENEST 
Telkens geniet ik van jouw verhalen. Nu ook weer.
Ik wens jou en je naasten fijne feestdagen en een voorspoedig 2017.
Vrolijke groet,
LikeLike
Dank je Rob. Inspireert om verder te gaan met schrijven. Ook jij en naasten prettige dagen.
LikeLike