THEDA BARA

Theodosia Burr Goodman (Cincinnati, 29 juli 1885 – Los Angeles, 7 april 1955) was een ster van de stomme film. Zij koos Theda Bara als artiestennaam. Theda is een verkorting van Theodosia, en Bara afgekort van Baranger, de naam van haar grootvader. Ze was de dochter van een kleermaker; het immigrantengezin hoorde tot de Joodse middenklasse. Zij overleed aan darmkanker op 7 april 1955 in Los Angeles, Californië.

Bara studeerde aan de universiteit van Cincinnati, waar ze in aanraking kwam met het theater. Ze verhuisde in 1908 naar New York om actrice te worden op Broadway. Tot haar dertigste was ze een doorsnee actrice met een doorsnee uiterlijk en uitstraling, al een beetje vastgeroest in het Jiddische artistieke milieu en al net zo onopvallend als honderden andere actrices. Dat veranderde op slag in 1915 met haar debuutfilm A Fool There Was, waarmee ze op slag het grootste sekssymbool was. Bara was de filmvamp, de boosaardige en roofdierachtige vrouw die mannen met haar donkere ogen verleidt en in het verderf stort.

Vanaf 1914 speelde ze in films geproduceerd door William Fox, die hierop de Fox Film Corporation oprichtte. Om haar bekendheid te vergroten werd Bara voorgesteld als een mysterieuze vrouw. Publiciteitsmedewerkers stuurden daarom het verhaal de wereld in dat ze was geboren in Egypte (‘in the shadow of the Sphinx’) en de dochter was van een Italiaanse kunstenaar en een Franse actrice en dat haar naam een anagram was van Arab Death, dat ‘Arabische Dood’ betekent. Men beweerde dat Bara jarenlang in de Sahara woonde, naar Frankrijk verhuisde en daar in het theater ging werken. Theda Bara kreeg de bijnaam the Vampire of the Vamp naar het personage dat ze vertolkte in de film A Fool There Was (1915). Haar karakter was dat ze met geesten communiceerde, dat ze een aantal keren gereïncarneerd was en zich voedde met sla en rauw vlees. Ze werd een van de eerste sekssymbolen van het witte doek en haar naam werd zelfs een tijdlang een werkwoord: ‘to pull aan ThedaBar’ betekende ‘verleiden en vernietigen’. Maar ook buiten het filmdoek om moest ze deze rol vasthouden, tegenwoordig niet helemaal ongebruikelijk bij artiesten, maar in die tijd was Bara daarmee de filmster waarbij de film-industrie het toch al opzienbarende filmkarakter doortrok naar het dagelijks leven. Dat resulteerde in een groot aantal magnifieke foto’s, die nog steeds fascineren en die goed laten zien hoe groot een eeuw geleden haar aantrekkingskracht op het publiek moet zijn geweest. Bara vertegenwoordigde immers een mix van seks en kwaad, een onweerstaanbare mix in een tijd die werd gekenmerkt door strikte gedragscodes en wettelijk en religieuze regels. Dat dubbelleven viel voor een normaal mens niet vol te houden en ook voor het filmpubliek duren dat soort hypes nooit erg lang. In 1920 was haar filmcarrière al weer zo goed als afgelopen.

Nu was het in Hollywood niet ongebruikelijk dat een filmster werd gelanceerd met een gefabriceerd verhaal, maar in het geval van Bara was het wel een zeer excentriek verhaal, dat op niemand echt geloofwaardig kan zijn overgekomen. Ze leek regelrecht uit de occulte wereld te zijn ontsnapt. Er is echter op gewezen dat het gecreëerde beeld van aparte etnische afkomst en ongeremde seksualiteit nauw aansloot op de toenmalige Westerse obsessie met het ‘Oriëntalisme’, dat wordt gekenschetst als het denkproces waarin blanken hun eigen ‘witte superioriteit’ benadrukken door een fetish-achtige voorstelling van culturen uit het Midden-Oosten weer te geven. Bara was slechts een van de vele die in deze lijn kunnen worden gezien, met als bekendste wellicht haar tijdgenoot Rudolf Valentino, maar in essentie gaat de lijn tot vandaag de dag door.

Ze maakte in totaal een veertigtal films voor Fox, maar werd het beu om telkens als ‘vamp’ te worden getypecast. Na haar vertrek bij Fox in 1919 en haar huwelijk in 1921 maakte ze nog slechts twee films. Hierna trok ze zich definitief terug uit het filmwereldje. De meeste van haar films zijn verloren gegaan bij een brand in de Fox Studios in New Jersey in 1937. Haar doorbraakfilm A Fool There Was is bewaard gebleven. Van haar meest opzienbarende film Cleopatra, zijn slechts enkele fragmenten bewaard gebleven. Voor de liefhebbers zijn ze op YouTube te zien.