VICEROY’S HOUSE

Dinsdagochtend naar de film geweest:
Viceroy’s House
2017, 106 minuten,
regisseur Gurinder Chadha

De film
Historisch drama over het moeizame proces naar onafhankelijkheid van India en Pakistan. In 1947 komt Lord Mountbatten (Hugh Bonneville), achterkleinzoon van Koningin Victoria, aan in zijn paleis in Brits-Indië. Hij is de laatste gouverneur-generaal en het is zijn taak om Brits-Indië zonder al te veel bloedvergieten naar de onafhankelijkheid te leiden. Buckingham Palace is een bungalow vergeleken bij het enorme paleis van Lord van Mountbatten, merkt iemand op in Viceroy’s House. Maar Mountbatten heeft weinig tijd om van zijn paleis te genieten want al snel breekt in India strijd uit tussen de hindoes, moslims en sikhs. Deze bevolkingsstrijd heeft ook grote invloed op de levens van de vijfhonderd personeelsleden in Mountbattens paleis. De liefde tussen Jeet, een jonge hindoebediende en Aalia, een moslimvrouw die ook in het paleis werkt, dreigt ten onder te gaan door de tumultueuze gebeurtenissen en de conflicten tussen hun eigen religieuze gemeenschappen. Wanneer de situatie dreigt te escaleren, worden ze gedwongen een beslissende keuze te maken. Ook Lord Mountbatten komt op alle fronten enorm onder druk te staan. Als hij niet snel genoeg een overeenkomst bereikt, zal de regering in Londen niet aarzelen hem het mes op de keel zetten.

De historische werkelijkheid
De opdeling van Brits-Indië op 14/15 augustus 1947 leidde tot de twee onafhankelijke staten India en het Dominion Pakistan (later opgedeeld in Pakistan en Bangladesh), en vond plaats op grond van godsdienst. De deling werd gerealiseerd in de Indian Independence Act van 1947 en leidde tot het verdwijnen van het Brits-Indische rijk. Door de deling kwam er een vluchtelingenstroom van meer dan 12 miljoen mensen op gang en als gevolg daarvan, en rellen, verloren enkele honderdduizenden tot een miljoen mensen het leven. Bij de deling werden ook de deelstaat Bengalen gesplitst in Oost-Pakistan (als deel van het Dominion van Pakistan) en West-Bengalen (als onderdeel van India). Ditzelfde gebeurde met de deelstaat Punjab. Deze werd opgedeeld in West-Punjab (Pakistan) en Oost-Punjab (India). Ook verschillende staatsonderdelen, zoals het Brits-Indische leger en de Indische spoorwegen waren betrokken bij de deling.
Er was in de wet bepaald dat de honderden vorstenlanden en prinsdommen van Brits-Indië zelf mochten kiezen of zij zich zouden voegen bij Pakistan, India, of helemaal buiten de opdeling zouden blijven. Alle voegden zich uiteindelijk bij één van de twee landen. De keuzes die werden gemaakt in Jammu en Kasjmir leidde tot het uitbreken van de Eerste Kasjmiroorlog in 1947, en latere conflicten.
Beide landen werden officieel onafhankelijk op 14 augustus 1947 om 24 uur (dus 15 augustus 1947 om 0 uur) volgens de standaardtijd van India, wat op 14 augustus 1947 om 23.30 uur was volgens de nieuwe Pakistaanse standaardtijd. De ceremonie van de machtsoverdracht werd in Karachi, de eerste hoofdstad van Pakistan, al gehouden op 14 augustus 1947. Dit gebeurde in aanwezigheid van Lord Mountbatten, de laatste onderkoning van Brits-Indië. Een dag later werd de ceremonie pas gehouden in Delhi. Ook in aanwezigheid van Lord Mountbatten. Voor deze constructie was gekozen, omdat het anders zou lijken dat Pakistan zich zou afsplitsen van de soevereine staat India. Als gevolg van deze opzet (en omdat het moment van ingang zoals gezegd volgens de Pakistaanse standaardtijd nog op 14 augustus was) viert Pakistan nog altijd op 14 augustus zijn onafhankelijkheid, terwijl India dat doet op 15 augustus.

De recensie
De Volkskrant, Floortje Smit, 13 juli 2017
Vergeleken bij het huis van de onderkoning van India is Buckingham Palace een bungalow, merkt iemand op in Viceroy’s House. Niet alleen de overdonderende oud-Britse grandeur maakt dit een uitstekende arena voor een film over India’s naderende onafhankelijkheid: het huis zelf, met het handjevol puissant rijke Britten en hun vijfhonderd bedienden, vormt een uitstekende metafoor voor de situatie in het land.
Viceroy’s House speelt zich af in 1947, op het moment dat de Britten zich klaarmaken om de macht in hun voormalige kolonie over te dragen aan de Indiërs zelf. De man die dat zo snel mogelijk moet regelen, Lord Mountbatten, komt erachter dat de opdracht zo goed als onmogelijk is: de moslims willen een eigen land, Pakistan, terwijl de Britten liever één India zien, net als Gandhi en de hindoestaanse politici. Ondertussen hijgt Londen hem in de nek en breken overal bloedige opstanden uit.
Dit kan alleen maar slecht aflopen en dat doet het ook, weten we nu. Maar regisseur Gurinder Chadha maakt de grimmige geschiedenis behapbaar door er keurig historisch drama van te maken, met een artdirection om de vingers bij af te likken. De bedienden krijgen bij haar een minstens zo grote rol als de dikdoenerige staatsmannen: via hen wordt duidelijk wat voor effect alle politieke beslissingen hebben op de Indiase bevolking. Chadha onderstreept de absurditeit van een rigide opdeling door een encyclopedie letter voor letter te laten verdelen onder de Indiase en Pakistaanse bedienden.
Toch: de belangrijkste Indiase verhaallijn, een Romeo en Julia-achtige romance, komt minder goed uit de verf dan de Britse machtsspelletjes, waarbij de makers volgens historici best een loopje hebben genomen met de werkelijkheid. De Indiase onafhankelijkheidsstrijd is hier zo goed als onzichtbaar. Aan de andere kant is dit een publieksvriendelijk kostuumdrama, dat pijnlijk duidelijk maakt wat voor littekens het kolonialisme wereldwijd heeft veroorzaakt en wie daarvan de dupe zijn geworden.