MET DE WITTE PERDEKIES NAAR VELZEKE RIJDEN

Velzeke is een dorp in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen. Opgravingen wijzen op oude bewoning in de streek; zo werden sporen van begraafplaatsen uit de Hallstat-periode teruggevonden. Later zou hier een Romeinse vicus geweest zijn en verschillende sporen uit die tijd werden teruggevonden. Ook uit de Merovingische periode werd een begraafplaats aangetroffen. In de middeleeuwen was de plaats afhankelijk van het Land van Zottegem. Een oude vermelding van de plaats gaat terug tot 1015 als Felsecum. De kerk was in 963 geschonken aan de abdij van Saint-Vanne bij Verdun en in 1065 aan de abdij van Hasnon. In 1344 richten de Grauwe Zusters-Penitenten hier een godshuis, later een hospitaal, op. In de 16de eeuw werd het door de geuzen verwoest maar opnieuw opgericht en er kwam ook een onderwijsafdeling. De zogenaamde Ferrariskaart uit de jaren 1770 toont hier het dorp Velsique, net ten zuiden van de grote weg van Oudenaarde naar Aalst. Ook de Driesmolen op de Molenbeek is weergegeven. Ten noorden van de dorpskern zijn ook de gehuchten Leeghwormen, Hooghwormen, Puttestraete, Steenbeke aangeduid. Op het einde van het Ancien Régime werden de gemeenten gecreëerd en Velzeke werd een zelfstandig gemeente. In 1825 werd gemeente als samengevoegd met de kleine buurgemeente Ruddershove tot Velzeke-Ruddershove, die in 1971 bij Zottegem werd gevoegd.

Het dorp kent een aantal bezienswaardigheden, waarvan de belangrijkste de Sint-Martinuskerk is, waarvan de bouwgeschiedenis teruggaat tot de 11de eeuw, en het Schaliënhof uit de 17e eeuw. Niet onbelangrijk zijn de Paddestraat en Lippenhovestraat, als monument beschermde kasseiwegen die in de Vlaamse wielerklassiekers vaak opduiken. Maar vermeldenswaardig is ook het Grauwzustersklooster. Grauwzusters, ook wel Grauwe Zusters genaamd, waren godsvruchtige vrouwen die leefden volgens de Derde Regel van Sint Franciscus. Deze tertiarissen onderhouden hun religieuze regel zonder een formele kloostergelofte af te leggen. Soms wonen ze samen met een groep gelijkgezinden in conventen (Reguliere Derde Orde), soms leiden ze hun aan God gewijde leven thuis (Seculiere Derde Orde). Een tertiaris verplicht zich tot een aantal vaste gebeden per dag, tot werken van naastenliefde en barmhartigheid, het geven van aalmoezen en tot een sobere levenswijze. Hun stichtend voorbeeld was Elisabeth van Thüringen, die ondanks alle tegenkanting, de armen en zieken terzijde bleef staan tijdens de hongersnood van 1226. In Velzeke begonnen de Grauwzusters al in de 13 eeuw een ziekenhuis, dat nog steeds bestaat. In de 19e eeuw heette het Gesticht St. Franciscus der Grauwzusters, momenteel heeft het als naam Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Franciscus, ‘gelegen in de prachtige natuur van de Zwalmvallei en Vlaamse Ardennen’ wordt er bij verteld. Zoals al vermeld valt Velzeke al weer lang onder de gemeente Zottegem. Toch een aardige speling van het lot dat geestesgestoorden in Zottegem worden verpleegd.

Het gezegde Met de witte perdekies naar Velzeke rijden verwijst naar de oude gewoonte, dat geestesgestoorden met een witte ziekenwagen (de witte paardjes) naar het gesticht in Velzeke werden vervoerd. De betekenis is dus: krankzinnig worden.