MARCELLUS EMANTS – OP ZEE (13)

– vervolg –

Lang worstelde hij tegen de verleiding om het verschijnsel eens met Passtra te bespreken. Toen hij eindelijk bezweken was, kreeg hij ten antwoord:
‘Je verkeert veel te uitsluitend in onze deftige kringen. Daar is ’t over ’t algemeen met de intelligensie en de artistiesieteit veel treuriger gesteld dan wat lager op de maatschappelike ladder. Exceptis excipiendis lezen daar alleen de vrouwen en de domkoppen. Onze klassiek gevormde knappe mannen, die buiten het kringetje van hun vak-geleerdheid doorgaans erg bekrompen zijn, lezen òf in ’t geheel niet meer, òf alleen nu en dan het modeboek van de dag, om er…. liefst afkeurend, over mee te kunnen praten. Om lezers te vinden, die niet door jou geërgerd worden, zou je moeten zoeken onder de minder deftige lui; maar…. daar word jij weer geërgerd door je lezers…. altans door hun manieren, hun kleren, enzovoorts, enzovoorts. Maak toch eens een boeiende roman, die elke moeder aan haar dochter kan laten lezen en waarin een prachtige opoffering voorkomt? Een dergelik boek zou in de deftige kringen verslonden worden… niet om jouw kunst, maar om de prachtige opoffering. Jij wilt altoos werken naar de natuur. Dat is goed voor een schilder; maar dat deugt niet voor een schrijver. Een schrijver moet werken naar zijn iedealen. Heb je er geen, dan zal ik je er wat lenen. Ik heb er nog een massa en in mijn vak komen ze toch niet te pas. Wat zou je bijvoorbeeld denken van deze geschiedenis? Een vlekkeloos schoon meisje is verliefd op een even deugdzame als knappe jongeling. Niet verliefd zoals haast alle jonge meisjes, die vóór hun huwelik van een man geen steek begrijpen of zelfs maar begrijpen kunnen! Neen, meneer! Ondanks de fatsoendelikheid van haar opvoeding heeft Gabrielle het gemoedsleven van haar beminde doorgrond, zijn hart gepeild enzovoorts, enzovoorts. Zij weet zeker, dat hij van binnen en van buiten puik is. Zij kan dus alleen met hem en hij kan alleen met haar gelukkig zijn. Maar wat gebeurt er? Op een goeie dag krijgt Gabrielle het bezoek van een deftige, oude meneer, die ongeveer spreekt als volgt: Ik weet, juffrouw, dat u zo goed als verloofd is met de jonge X. Het ongeluk wil, dat mijn dochter niet minder van hem houdt dan u. U is gezond; mijn dochter heeft de tering. Het arme kind gaat zeker dood als zij X. niet krijgt. Krijgt zij hem wel, dan wordt ze misschien beter en kan ze altans nog een paar jaar gelukkig leven. U begrijpt, dat ik als vader voor geen offer terugdeins, om mijn dochter in het leven te houden, of ten minste een laatste zonnestraal op haar pad te doen schijnen. U is niet rijk en X. evenmin. Welnu, als u van X. afziet ter wille van mijn kind, dan geef ik hem de helft van mijn fortuin, oftewel een miljoen. Het spreekt van zelf, dat hij nooit mag vernemen, waarom u hem zo plotseling bedankt. Hij moet denken, dat u toegeeft aan de een of andere gril; dan zal hij uit dépit mijn kind wel nemen. – Als je nu verheven woorden weet te vinden voor het hoofdstuk, waarin het mooie, gezonde meisje ter wille van het ongelukkige ziekelike kind en ter wille van de carrière van X. over haar gevoel zegeviert en met de dood in het hart, maar met een glimlach op de lippen, haar ganse toekomst opoffert, dan schrijft je misschien een dwaas boek, maar dan voorspel ik je een reusachtig sukses.’
Als altijd was de sarkastiese uiting bestemd geweest om hem te stalen in zijn strijd; maar deze keer werd het doel niet bereikt.
Satis hoorde er te duidelijk de bevestiging in van zijn vermoeden, dat zijn schrijversnaam afhing van een publiek, niet in staat hem te begrijpen. Of zijn werk goed of slecht was, wat deed het er toe tegenover lezers, die geen recht konden laten weervaren aan zijn denken en gevoelen? En weer verslapte zijn werklust; weer moest hij dag aan dag de pen neerleggen, omdat hij niet meer kon meeleven met zijn personen, omdat er een doffe verwering kwam over de spiegel in zijn ziel.
Toen was o.a. die gedachte in hem gerijpt: wie in Nederland schrijven wil, moet niet geboren en opgevoed zijn in de deftige kringen. Daar ligt het leven te diep verscholen onder verstikkende konvensie’s van allerlei aard. Daar ontbreken zowel de lust, als de moed, als de onbevangen blik om ’t te herkennen, wanneer ’t zich in die kille, duistere put met wanhoopskracht omhoog wringt naar een enkel invallend straaltje zonneschijn.
En toen was hij getrouwd. –

Neen! Daar kon hij niet aan denken! Dat was al te jammerlik geweest!
Hij sprong op en wilde in zijn hut afdalen om te slapen.
Waartoe zich nog langer in het doorleefde verdiept? Hij had ’t nu immers voor altijd afgeschud. Hij was immers vast besloten voortaan een heel ander leven te gaan leiden, een leven van niets meer wensen, niets meer najagen, in niets meer belang stellen. Zou hij zich daarin laten vervolgen door de spoken van het verleden?
Even nog wilde hij kijken naar de zee.
Toen hij over de verschansing heenboog, hoorde hij achter zich de stemmen van twee Duitsers.
De een vertelde van zijn konsulaat te Hong-Kong, dat hem zoveel last bezorgde en zoveel geld kostte; de ander klaagde er over, dat hij zijn kinderen naar Europa zou moeten zenden, wijl hij in Japan hun geen opvoeding kon geven naar zijn zin.
Ieder was vol van zijn eigen zorgen, zijn eigen ergernis, zijn eigen wensen en luisterde naar de ander juist genoeg, om zijn volgende beurt van spreken niet voorbij te laten gaan.
En Satis dacht: dat heet nu wisselen van gedachten! Jammer, dat ik me zo weinig met die luidjes heb bemoeid. Wie weet hoeveel eigenaardigs ik weer had kunnen waarnemen.
De stemmen suisden weg; duister en stil was ’t rondom.
In het grijs-dooraderde blauw-zwart aan zijn voeten lichtten nog altijd de groen-gele vonkjes, helder opschitterend als weerspiegelingen van de rustig fonkelende sterren; maar fluks weer dovend in de wegzuiging van het diep gekliefde watervalk.