JOSEPH CONRAD

Joseph Conrad (Berdytsjiv, 3 december 1857 – Bishopsbourne, 3 augustus 1924) was een Pools-Engelse romanschrijver. Hij werd geboren als Józef Teodor Konrad Korzeniowski in Berdytsjiv (toen in Rusland, tegenwoordig Oekraïne). Zijn romans gaan veelal over het gevaarlijke leven op zee en over exotische plaatsen. Conrad groeide op in een verarmde adellijke en patriottistische familie. Zijn vader, Apollo Korzeniowski, schreef politiek getinte toneelstukken en vertaalde werken van auteurs als Charles Dickens, Victor Hugo en Shakespeare vanuit het Engels en Frans. In 1861 werd Josephs vader verbannen naar Vologda, en de kleine Joseph en zijn moeder gingen mee. Vanwege de slechte gezondheid van moeder en het extreme klimaat in Vologda kreeg het gezin in 1865 toestemming om naar Tsjernihiv te verhuizen, waar moeder Ewelina Korzeniowska enkele weken later overleed aan de gevolgen van tuberculose. Vier jaar later overleed ook vader Korzeniowski, zodat Joseph op elfjarige leeftijd als wees achterbleef. Zijn oom Tadeusz Bobrowski nam de opvoeding voor zijn rekening, totdat de jonge Conrad op zestienjarige leeftijd verhuisde naar Marseille waar hij aanmonsterde op een schip en zeeman werd.

Conrad beleefde een aantal avontuurlijke reizen, die hem later zouden inspireren tot verhalen als The Arrow of Gold en Nostromo. In 1878 monsterde Conrad voor het eerst aan op een Brits schip voor een reis naar Konstantinopel en daarna terug naar het Engelse Lowestoft. Hij liet Frankrijk achter zich na een mislukte zelfmoordpoging in Marseille. Conrad maakte vele reizen naar alle uithoeken van de wereld. Zijn jongensdroom om naar Afrika te reizen kwam uit. Met de steun van zijn invloedrijke ‘tante’ Marguerite Poradowska werd hij door S.A.B.-voorzitter Albert Thys aangenomen als vervanger van de vermoorde scheepskapitein Freiesleben. Op de Roi des Belges en de Florida voer hij ver landinwaarts op de Kongo door de toenmalige Kongo-Vrijstaat. Indrukken en ervaringen van deze reis zijn terug te vinden in zijn latere werk (An Outpost of Progress en vooral Heart of Darkness). Geschokt hoe de koloniale mogendheden zich gedroegen tegenover de lokale bevolking, besloot Conrad na één reis ontslag te nemen.

Amper een maand na zijn eerste aankomst in Engeland monsterde Conrad aan voor diverse reizen op Britse koopvaardijschepen. Hij maakte zich de Engelse taal eigen via contacten met de andere opvarenden aan boord van de schepen. Ook verdiepte hij zich verder in de scheepvaart, waardoor hij in 1886 zijn papieren kreeg voor gezagvoerder koopvaardij, en daarnaast verwierf hij ook de Britse nationaliteit. Op 37-jarige leeftijd, in 1895, vestigde hij zich blijvend in Londen. In maart 1896 trouwde Conrad met de Engelse Jessie George. Het paar kreeg twee zonen, John en Borys. Conrad heeft ook enige tijd in Bretagne gewerkt op Enez-Veur, een schiereiland ten noorden van Lannion. Op het eiland is een straat naar hem vernoemd: Rue Joseph Conrad.

Conrad schreef zijn eerste roman waaraan hij vijf jaar had gewerkt, Allmayer’s Folly, in 1895. Hij had er echter weinig succes mee. De meeste bekendheid heeft hij verworven met de novelle Heart of Darkness (1899, in 1902 als boek uitgegeven), waarin hij zijn eigen ervaringen als kapitein in Belgisch Congo heeft verwerkt. In Heart of Darkness wordt de tocht over de rivier met een stoomschip uitvoerig beschreven en dient de reis naar het binnenland ook als metafoor voor een reis naar het innerlijke van de menselijke geest. Het boek is op talrijke manieren zij invloed geweest op andere werken, waarbij de hedendaagse ‘vertaling’ van het verhaal in Apocalypse Now van Francis Ford Cippola wel de bekendste is. Het aantal herdrukken van het boek is ontelbaar, de afbeeldingenpagina van Google geeft een aardige impressie.

Hoewel Conrad pas op latere leeftijd de Engelse taal leerde, en het eigenlijk zijn derde moedertaal was, na het Pools en Frans, wordt hij door literatuurcritici geroemd om zijn taalgebruik.[6] Hij schreef in de hoogdagen van het Brits Imperium, en trok zijn voordeel uit zijn ervaringen bij de Franse en later de Britse Koopvaardij. Hij schreef verhalen en romans die zich veelal op zee of aan de kust afspeelden, en die de beproevingen van de menselijke geest weergaven, opgelegd door de eisen van plicht en eer. Thema’s als beschaving, moraliteit en ook eenzaamheid komen verschillende malen terug en Conrad gebruikt eigen ervaringen, ook zijn jeugd als banneling, als bron. Bekende werken van hem zijn het verfilmde Lord Jim en het reeds genoemde Heart of Darkness.

Conrad was een meesterlijk proza-stylist, die een duidelijk niet-Engels dramatisch gevoel bracht in de Engelse literatuur. Hoewel sommige van zijn werken naar het romantische neigen, wordt hij gezien als een voorloper van de modernistische literatuur. Zijn verhalende stijl en de anti-heroïsche personages beïnvloedden veel auteurs na hem. Conrads literaire werk oefende een diepgaande invloed uit op de modernistische beweging, en op een lange lijst van schrijvers, waaronder T.S. Eliot, Graham Greene, Virginia Woolf, Thomas Mann, André Gide, Ernest Hemingway, F. Scott Fitzgerald en William Faulkner.

Een aantal films is gebaseerd op Conrads boeken: Victory, Lord Jim, The Secret Agent, An Outcast of the Islands, L’avventuriero, The Shadow Line, The Duel, Heart of Darkness, Apocalypse Now, Nostromo, en Almayer’s Folly.
Recent verscheen een Nederlandse herdruk van Conrad, ‘De zee, een spiegel’, waarover in het literaire tijdschrift Tzum een mooie recensie verscheen. Onder staande afbeelding is daarvan afkomstig.