WIL DEN HOLLANDER

Willemina den Hollander-Bronder (11 maart 1915 – 12 oktober 2000) was een Nederlandse schrijfster. Ze was de dochter van Jacob Bronder (1880-1959), landbouwer, en Lena Hokke (1888-1951). Ze werd geboren als tweede in een gezin van drie dochters en groeide geïsoleerd op in een klein boerenbedrijf aan een binnendijk op het eiland Voorne-Putten. Haar ouders hadden weinig tijd voor haar, temeer daar haar jongste zusje een lichamelijke beperking had. Wil hield erg veel van dieren. Ze bezocht de lagere school in Brielle maar had geen vriendinnen: ze was verlegen en voelde zich er bij de stadse meisjes niet bij horen, vanwege haar eenvoudige afkomst, gekleed in een ouderwetse, te lange jurk. Pas op haar vijftiende raakte ze bevriend met een meisje dat in de buurt woonde. Na haar lagere schooltijd hielp ze haar vader met het vee en moest ze kousen breien.

Op 23-jarige leeftijd trouwde Wil Bronder met Gerrit den Hollander, die ze van een dansmiddag uit de buurt kende. Hij combineerde een klein agrarisch bedrijf met zijn werk als vrachtwagenchauffeur. Ze betrokken een dijkhuisje in Nieuw-Beijerland. Kort na de geboorte van hun zoon Bert (1939-2001) brak de oorlog uit. Toen de bewoners van de dijkhuisjes op de Zuid-Hollandse eilanden moesten vluchten, nam haar schoonmoeder zoon Bert mee naar een veilige plaats, terwijl Gerrit werd ingezet bij het vervoer van munitie naar het front. Zo bleef Den Hollander-Bronder alleen met de dieren achter op de boerderij – ze hielp gewonde soldaten. Haar man keerde later terug, maar de bezetters vorderden het grootste deel van hun veestapel, evenals hun vrachtwagen, en vernielden hun grote boomgaard. In 1944 nam ze een ondervoed kind uit Rotterdam in huis, dat bij haar bleef tot na de bevrijding.

In 1947 verhuisde Wil den Hollander-Bronder met haar gezin naar een boshuis in de omgeving van Vernon sur Seine (Frankrijk), waar haar man compagnon werd van een bevriende Nederlandse boer. Het emigrantengezin leefde in een vervallen houten huis, zonder waterleiding, elektriciteit, gas of auto, middenin een uitgestrekt bos. Den Hollander-Bronder werd geconfronteerd met de sociale achterstand en achterdocht van het Noord-Franse platteland. Zelf werd ze met de nek aangekeken omdat men dacht dat ze Duitse was. In Vernon werden haar twee dochters geboren: Evelyne (1947) en Marijke (1949). In deze tijd begon Den Hollander-Bronder met het bijhouden van een dagboek dat later de basis zou vormen van haar autobiografische romans. In 1952 verhuisde Den Hollander-Bronder met man en kinderen naar Inval-Boiron, een gehucht in het departement Somme. Hier begonnen ze een gemengd bedrijf en werd hun dochter Johanna (1954-1985) geboren. Ze leefde er opnieuw geïsoleerd van de buitenwereld: achter de hoge muren van een oude boerderij voedde ze haar kinderen op, had ze de zorg voor het huishouden, het personeel, de moestuin, de dieren op het erf en de kaasmakerij.

De eerste jaren waren bijzonder moeilijk. Het gezin vocht tegen vooroordelen, bureaucratie, armoede en tegenslagen. Bert, het oudste kind, kon aanvankelijk moeilijk wennen. De meisjes, die in Frankrijk werden geboren, vervreemdden snel van hun Nederlandse ouders en Wil voelde zich bijzonder eenzaam en een buitenbeentje. ’s Nachts vond ze de concentratie om te schrijven, als een ontsnapping uit haar isolement. Wil schreef over haar jeugd en haar gevoel, en het onbegrip dat ze voelde in haar omgeving. Ook alledaagse dingen in en rond haar gezin schreef ze op, net als het lief en leed van de dorpsgenoten en haar liefde voor de natuur en de streek waar ze woonde. Haar observaties zijn zeer helder, zij kijkt door alle dorpsroddels heen en trekt haar eigen conclusies.

Haar schrijfwerk werd in de jaren zestig en zeventig uitgegeven als autobiografische boeken. Ze waren meteen een groot succes, zo groot dat de NCRV er een televisieserie van maakte: Boerin in Frankrijk, met Lia Dorana in de hoofdrol. Den Hollander heeft het succes nooit begrepen, maar haar deur stond altijd open voor journalisten, en fans die haar oude boerderij wisten te vinden waren altijd welkom, zelfs als het niet uitkwam in haar drukke leven.

Inmiddels ging het het gezin financieel beter, maar tegenslagen bleven het gezin treffen. Een prachtige fokstier stierf onverwacht, net toen de ergste armoede voorbij was. Bert moest rond 1960 als Frans soldaat naar Algerije; dit is beschreven in “De trein die nooit meer stopt”. Christine kreeg anorexia nervosa; na het herstel werd ze ongehuwd moeder. Wils oogappel Johanna werd getroffen door een agressieve vorm van multiple sclerose en stierf halverwege de jaren tachtig op dertigjarige leeftijd. Wil schreef een schrijnend boek (Geluk is een toegift) over het sterven. Haar toenmalige schoondochter Danièle Den Hollander-Lansel schreef hierover ook een boek, getiteld Een ongelijke strijd.

Na Johanna’s dood schreef Wil nog één boek (Op zoek naar mezelf), over haar leven na Johanna’s dood. Daarna schreef ze nog wel maar ze bracht niets meer uit. Ze kreeg longemfyseem en stierf op 12 oktober 2000. Haar zoon Bert stierf in september 2001 aan een hartaanval tijdens een doktersonderzoek. Haar man Gerrit was de laatste jaren van zijn leven dement en stierf in januari 2002. Het is niet bekend hoe het momenteel met Marlies en Christine gaat. De boerderij bestaat nog, maar is onbewoond. Aart Onder de Linden, de vroegere boerenknecht van de Den Hollanders is in Le Mazis een chambres d’hôtes begonnen.

De boeken van Wil den Hollander-Bronder weerspiegelen haar eigen leven als plattelandsvrouw, emigrante, moeder en echtgenote. Ze beschreef niet alleen de fysieke en psychische belasting, maar filosofeerde, nam afstand en beschouwde het menselijk handelen. Ze deed dit soms met humor en meestal met een kritische of melancholische blik. In de recentere literatuurgeschiedenis is er niets te vinden over Den Hollander-Bronder. Toch werd haar werk goed ontvangen en vond het een weg naar een breed publiek, goeddeels bestaande uit plattelands- en huisvrouwen. Getuige verschillende websites bestaat er nog altijd interesse voor haar werk, zoals deze Ode aan Wil den Hollander.