LOUWE HUIZENGA

Louwe Huizenga (Wehe, 14 mei 1893 – Ruinerwold, 11 oktober 1973) was een Groningse hardloper, die drie jaar lang meedeed met de (inter)nationale top. Louwe werd geboren in een tamelijk arm gezin en was van jongsaf aan al een apart kind. Hij rende als kind achter de paardentram aan naar school of soms gewoon kilometerslang voor de lol. Op zijn dertiende jaar werd hij slagersknecht. In 1915 werkt hij bij een slager in de Nieuwe Ebbingestraat in Groningen. Op een mooie voorjaarsavond in 1915 betreedt Louwe het sportterrein aan de Korreweg in Groningen. De noordelijke atletiektop is in training en de 21-jarige Louwe vraagt of hij een keertje mee mag lopen. Tot ieders verbazing wint hij de trainingswedstrijd met groot gemak, in zijn slagerskloffie en op gewone schoenen. Drie jaar lang wint Louwe bijna elke wedstrijd waar hij aan meedoet. Hij verbetert vele Nederlandse records, van de 1500 meter tot de marathon, en zelfs (officieus) het wereldrecord op de marathon. Louwe neemt het zelfs succesvol op tegen renpaarden, wielrenners en de stoomtrein. Hij blijft erbij werken en bezorgt hardlopend pakken vlees tot in Haren en Bedum toe. Zijn reputatie als hardloper is in die jaren zo enorm groot dat je blijkbaar sommige bejaarde Groningers nog steeds kunt horen zeggen als een trimmer langsloopt: ‘Kiek, haardloper Huuzengoa!’ Bijna niemand weet echter meer wat daarmee bedoeld wordt.

Als tiener won Huizenga met een weddenschap 100 gulden met een race over 24 kilometer tegen een paardentram. In die tijd was acht gulden het weekloon. Later overwoog hij naar Amerika te gaan om zijn geluk als prof te beproeven, maar dat werd hem van alle kanten afgeraden, onder andere door schaatskampioen Jaap Eden. Het geld bleef echter trekken, waardoor hij vanwege de toenmalige strenge amateurregels met regelmaat in de problemen kwam. Onder de sportliefhebbers was hij echter enorm populair, juist vanwege datzelfde eigenzinnige gedrag. Hij was een echte entertainer en maakte vaak een show van zijn wedstrijden. Zo marcheerde hij een keer bij een race over 5 mijl op het Schuttersveld in Rotterdam hele stukken op de maat van de muziek over de baan, tot groot vermaak van het dolenthousiaste publiek. Dan weer hield hij even in om zijn tegenstanders op te wachten om ze vervolgens met een fenomenale tussensprint te kijk te zetten. Desondanks won Huizenga de wedstrijd met meer dan een volle ronde voorsprong op de rest. Drie jaar lang won Louwe Huizenga bijna alle atletiekwedstrijden waar hij aan meedeed, zowel in Groningen als in de rest van Nederland. Hij groeide tijdens de Eerste Wereldoorlog in Groningen uit tot de eerste echte volksheld van Groningen. Op wedstrijden waar Huizenga aan meedeed kwamen duizenden mensen af. ‘Is “Huizenga loopt” hét machtwoord om de menschen naar het sportterrein te trekken,’ vroeg een verslaggever van de Provinciale Groninger Courant zich af in 1916. ‘We weten het niet, maar wel, dat hij zondag weer de held van den middag was. Als hij in de baan verschijnt, dan jubelt heel de massa, bij elke passage voorbij de tribune dondert het applaus over de ‘reuzenprestatie van den hardlooper.’

Hij verbeterde op 24 oktober 1915 tijdens een solomarathon het wereldrecord op de 25 Engelse mijl (40.225 km) tot 2:32.40. Zie meer hierover op Marnegebied en De verhalen van Groningen. Dat was 4.14 minuten sneller dan olympisch kampioen en wereldrecordhouder Kennedy McArthur in 1912 en meer dan een kwartier dan het oude Nederlandse record van Arie Vosbergen. Iedereen dichtte Huizenga dan ook grote kansen toe voor de Olympische Spelen, maar vanwege de Eerste Wereldoorlog werden die in 1916 afgelast en bij de daaropvolgende Spelen was de carrière van Huizenga al ten einde. Huizenga realiseerde zijn marathonrecord op 24 oktober 1915 op een traject van Groningen naar Vries en terug. Dit record, evenmin als de tijdens marathon gelopen recordtijden op de 3, 4, 7 en 10 kilometer, werden door de Nederlandsche Athletiek-Unie niet als Nederlands record erkend. Als reden werd opgevoerd dat er geen officiële, door de bond aanwezige tijdopnemers bij de recordpoging aanwezig waren geweest. Zijn marathontijd werd dus door de atletiekbond ook nooit aangemeld als officieel wereldrecord.

Huizenga verbeterde tien officiële Nederlandse records. Hij wordt Nederlands Kampioen op de 5000 meter in 1915 en 1916.Op de 10 kilometer verbeterde hij het record naar 35.01.4. Hij legede in één uur tijd een afstand af van 16.868,50 meter en liep de 20 kilometer in 1.13.18,2. Op zijn recordlijst stonden ook records op de 7, 8, 9. 15 en 20 kilometer, allemaal gelopen tijdens één wedstrijd op 14 november 1915.

In de loop van 1916 en 1917 deden er in toenemende mate geruchten de ronde, dat Huizenga het niet al te nauw zou hebben genomen met de amateurbepalingen. In 1917 kwam even abrupt een eind aan de carrière van Huizenga: hij werd voor drie maanden geschorst wegens vermeend professionalisme. Er was in Groningen namelijk een Huizengafonds opgericht en financiële ondersteuning van sporters was destijds streng verboden. Louwe zou daarmee de amateurbepalingen hebben overtreden. De NAU benoemt een ‘Commissie-Huizinga’ (let op de foute naamgeving), die de aantijgingen onderzoekt. De commissie concludeert ‘dat vele beweringen op praatjes berustten, waarvan eenige door het toedoen van de beschuldigde zelf in de wereld waren gekomen’. Toch zijn er voor het Dagelijks Bestuur termen aanwezig om Huizenga voor drie maanden (1 juni 1917 – 1 september 1917) te schorsen. Het luidde het einde in van de kortstondige, maar stormachtige carrière van de met alles en iedereen spottende slagersknecht. Na zijn schorsing en verschillende ruzies met atletiekofficials en mede-atleten keerde hij de sport eind 1918 verbitterd de rug toe, al maakte hij nog wel twee keer – in 1923 en 1951 (!) – een rentree. Louwe Huizenga zelf verhuisde in 1919 naar Meppel en begon een paar jaar later een eigen slagerij in Ruinerwold. Daar is hij zijn hele leven blijven wonen. Hij deed in Drenthe af en toe nog mee aan wedstrijden en maakte ook daar grote indruk op de toeschouwers. Hij liep ook nog wel eens, als weddenschap, tegen een paard of een wielrenner. Maar zijn glorietijd was voorbij. Op 26 juni 1920 trouwde hij op 27-jarige leeftijd te Meppel getrouwd met Aaltje Tinholt (32 jaar).

Na 1918 daalde zijn bekendheid net zo snel als ze gekomen was. Waarom? De geliefde hardloper was ook een onaangenaam mens. Hij was een dronkenlap en sloeg zijn vrouw en zoon. Mede door zijn lastige karakter, tegenwerking van de atletiekbond (de NAU), een ongelukkige liefde en ruzie met de pastoor komt zijn carrière voortijdig ten einde. Louwe raakt aan lager wal, wordt alcoholist en sterft eenzaam op 11 oktober 1973, tachtig jaar oud, te Ruinerwold (Drente). Na de oorlog werd hij tot anderhalf jaar gevangenisstraf veroordeeld vanwege zijn lidmaatschap van de NSB en heulden met de Duitsers. Dat hij amper actief lid was en in zijn huis ook jarenlang onderduikers had gehad werd voor het gemak maar vergeten. Ook dat hij veertig jaar eerder een echte volksheld was en drommen mensen had vermaakt, gold niet als verzachtende omstandigheid. De dood van de wonderloper haalde geen enkele krant. De oude volksheld was compleet vergeten.

Job van Schaik schreef in 2009 een schitterende biografie over Louwe Huizenga (zie de recensie op Historiek).