JOHANNES LEENDERT SCHERPENISSE

Johannes Leendert Scherpenisse (Amsterdam, 8 april 1888 – aldaar, 13 februari 1966) was een Nederlands fotograaf. De vader van Scherpenisse, Sebastiaan, kwam te overlijden toen Johannes zeven jaar oud was. Samen met zijn moeder vertrok hij naar familie in Kapelle. Vanaf 1904 was Johannes weer in Amsterdam en had een onderkomen gevonden in de Lijnbaansteeg. J.L. Scherpenisse ging er vaak op uit om de gebouwen, straatgezichten en belangrijke gebeurtenissen in Amsterdam te documenteren. Zijn werkterreinen waren in de jaren 1905-1913 in de eerste plaats de grote Amsterdamse markten: Amstelveld, Waterlooplein, Nieuwmarkt, Noordermarkt en Westerstraat. Op de Albert Cuyp maakte hij in 1905 de oudste foto’s van deze beroemde markt. Daarnaast fotografeerde hij het leven op straat in de typische volksbuurten: de Jordaan, de Pijp en delen van de Jodenbuurt. Ook zocht hij drukke plekken in de stad, zoals de Dam, het Damrak en Rokin, een feest op het IJsclubterrein achter het Rijksmuseum, de steigers achter het Centraal Station of juist een groep schaatsers op een ijzig bevroren Boerenwetering. Ook maakte hij “uitstapjes” in de omgeving, zo was hij onder andere te vinden in Ouder-Amstel, Nieuwendam, Sloterdijk, de Omval en de Schinkel. De Julianafeesten, marktventers met hun marktwaar, een mes en scharensliep, die werd gebruikt om schaatsen te slijpen en het leven in de havens zijn slechts enkele voorbeelden die Johannes door middel van zijn “ogenbliksfotografie” heeft vastgelegd. Door zijn rustige, registrerende werkwijze documenteerde Scherpenisse het leven op straat zoals dat zich voordeed aan een onbevangen voorbijganger. Vijf jaar lang maakte hij foto’s totdat zijn moeder hertrouwde. Hij stopte abrupt met fotograferen en in 1911 heeft hij slechts negen foto’s gemaakt. In 1912 en 1913 hervatte hij zijn werkzaamheden maar maakte minder foto’s dan voorheen, waarschijnlijk door de mindere vraag naar kabinetfoto’s.

Rond 1914 gaf hij gehoor aan de mobilisatieoproep voor de Eerste Wereldoorlog. Hij ging als veldartillerist het leger in. Na zijn diensttijd ging hij werken als magazijnknecht bij de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM of ook wel HSM) en in 1921 trouwde hij met een Française die als gouvernante naar Amsterdam gekomen was. Na zijn trouwen zette hij zijn werkzaamheden voort als spoorwegbeambte bij de huidige Nederlandse Spoorwegen, net als zijn vader Sebastiaan. In 1941 deed hij mee met de Februaristaking tegen de Joodse vervolging en werd hij hiervoor door de Duitsers opgepakt. Na een aantal dagen hechtenis werd hij op vrije voeten gesteld.

De foto’s die Scherpenisse in de jaren 1905-1913 maakte staat nu bekend als de Fotocollectie J.L. Scherpenisse. De 835 foto’s waaruit de collectie bestaat worden beheerd door Bureau Scherpenisse, die in de loop der jaren alle foto’s heeft voorzien van goede locatiebeschrijvingen en in een latere fase heeft gedigitaliseerd om te tegen kwaliteitsverlies te beschermen.