VICTOR DE SUERS

39e HINK-STAP-SPRONG DOOR DE TIJD

Victor Eugène Louis de Stuers (Maastricht, 20 oktober 1843 – Den Haag, 21 maart 1916) was een Nederlands advocaat, ambtenaar en politicus. Hij wordt algemeen beschouwd als de oprichter van de Nederlandse monumentenzorg. De Stuers schreef over de onderwerpen kunst en wetenschap en daarmee verbonden aangelegenheden talrijke artikelen en stukken in verschillende bladen. Hij was ook een begaafd tekenaar. Onder andere tekende hij humoristische afbeeldingen op de muur van de trap en in het zweetkamertje in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden. Hij begon in 1861 een studie rechten te Leiden, promoveerde daar in 1869 op een proefschrift over de verhouding van de volksvertegenwoordigers tot de kiezers en vestigde zich in 1870 als advocaat in Den Haag. Tijdens zijn studie begon hij zich te interesseren voor het opsporen en in stand houden van historische bouw- en kunstwerken in Nederland. Door toedoen van De Stuers stelde minister Geertsema de Commissie van Rijksadviseurs voor de Monumenten in. Onder het volgend ministerie kreeg De Stuers voor elkaar dat de afdelingen Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen werden gesplitst. Op 22 juni 1875 werd hij benoemd als referendaris voor de twee voornoemde takken. Hij legde daarop het secretariaat bij de Rijksadviseurs neer.

De Stuers was lid van de Tweede Kamer voor de Roomsch-Katholieken van 9 december 1901 tot 18 september 1905; idem voor de Roomsch-Katholieke Kiesvereniging van 19 september 1905 tot 20 september 1909; idem van 28 september 1909 tot 18 september 1913 en van 15 februari 1914 tot zijn dood op 21 maart 1916. Hij had een fundamenteel andere opvatting over kunstpolitiek dan Thorbecke, die de laatste decennia het beleid had bepaald. Terwijl de liberale minister kunst geen zaak van de overheid vond, zag Victor de Stuers de kunst als een mogelijkheid om het volk op te voeden. Hij kreeg daarin de steun van zijn chef Paul François Hubrecht, secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken. De Stuers was met Joseph Alberdingk Thijm intensief betrokken bij het ontwerpen van het Rijksmuseum Amsterdam. Zijn gelaat is op het museumgebouw afgebeeld als een figuratief ornament. Critici noemden het Rijksmuseum “een paaps ontwerp”. Maar die mening werd vooral ingegeven doordat zowel architect Pierre Cuypers als De Stuers katholiek waren. Minister Heemskerk van Binnenlandse Zaken steunde hem, maar de koning weigerde het museum te openen. De bouw was bijna driemaal zo duur uitgevallen als begroot (2,7 miljoen gulden in plaats van een miljoen gulden).

Spotprent van De Suers, Albertingk Thijm en Cuijpers naar aanleiding van de grote kosten voor de bouw van het Rijksmuseum

Als telg uit een geslacht van koloniaal officieren hield hij zich behalve met kunst ook bezig met Nederlands-Indië. In 1907 stelde hij samen met de liberaal Thompson de berichten aan de orde over grove misdaden bedreven door de patrouilles van gouverneur Van Dalen. Hij beriep zich onder meer op de onthullingen van oud-luitenant W.A. van Oorschot in het dagblad De Avondpost, onder het pseudoniem “oud-marechaussee-officier Wekker”. De debatten tussen De Stuers en de minister van Oorlog leidden uiteindelijk in 1908 tot het ontslag van Van Dalen door gouverneur-generaal Van Heutsz.

Sinds 1987 wordt jaarlijks de Victor de Stuersprijs uitgereikt door de gemeente Maastricht. De prijs is bedoeld voor architecten, opdrachtgevers of instellingen die een belangrijke rol spelen bij de instandhouding van het cultureel erfgoed of de bevordering van de stedenbouwkundige of architectonische kwaliteit in de stad Maastricht. De prijs wordt in even jaren toegekend aan een nieuwbouwproject en in oneven jaren aan een restauratieproject. De erfgoedprijs werd onder meer toegekend voor de herbestemming van grote monumenten door de Universiteit Maastricht (1993) en de restauraties van de Sint-Servaasbasiliek (1990), het Oude Minderbroedersklooster (1997), de Jezuïetenberg (2001), het Kruisherenhotel (2005), de Kasteelhoeve Borgharen (2009) en het Huis de Pelikaan (2011).