MUIZENEST

Steve McCurry (Philadelphia, 24 februari 1950) is een Amerikaans fotojournalist die bekend is van de foto ‘Afghan Girl’ die in juni 1985 op het voorblad van de National Geographic verscheen, de bekendste cover ooit van het blad. De foto kreeg de kwalificatie the most recognized photograph in de geschiedenis van het tijdschrift. McCurry studeerde aan de Pennsylvania State University, aanvankelijk film maar afgestudeerd in theaterkunsten. Hij raakte geïnteresseerd in fotografie toen hij foto’s maakte voor de universiteitskrant. Zijn carrière als fotojournalist begon met de Russische bezetting van Afghanistan. Hij vermomde zich in inheemse kleding en verborg fotorolletjes in de zomen. Zijn foto’s behoorden tot de eerste foto’s van het conflict en werden veel gepubliceerd. Daarna was hij fotograaf van diverse conflicten in Azië. In 1984 maakte McCurry de beroemde foto van Sharbat Gula (20 maart 1972),  toen een Afghaans meisje van Pathaanse etniciteit. De foto zou wereldwijd bekend werd als ‘Afghan Girl’, het portret van een jonge Afghaanse met de indringende groene ogen, een beeld dat symbool werd voor de ellende van de Afghaanse Oorlog (1979-1989) en voor de ellendige situatie waarin miljoenen vluchtelingen verkeren. McCurry nam twee foto’s in 1984 in het vluchtelingenkamp Nasir Bagh bij Pesjawar aan de grens van Pakistan met Afghanistan. Het meisje was een van de leerlingen op een informele lagere school in het kamp; ze was toen ongeveer dertien jaar oud. Het was er vrijwel onmogelijk om Afghaanse vrouwen te fotograferen, en toen de gelegenheid zich voordeed, greep McCurry zijn kans.

Zeventien jaar lang bleef haar naam onbekend. Afghanistan was vrijwel afgesloten voor de westerse media tot na de val van het Taliban-regime in 2001. Steve McCurry had al tien jaar vergeefs naar haar gezocht. In januari 2002 reisde een team van National Geographic naar Afghanistan om verder te zoeken. McCurry haastte zich naar het kamp toen hij vernam dat Nasir Bagh zou worden opgeheven. Van de resterende bewoners kende iemand de broer van Gula en was in staat om contact met hem op te nemen. Intussen beweerden een aantal vrouwen dat zij de gezochte persoon waren; ook beweerden enkele mannen dat zij met haar waren getrouwd.  Haar identiteit werd vastgesteld door vergelijking van de irissen van haar ogen met die op de foto. Gula kon zich goed herinneren dat ze was gefotografeerd; het was tot dan toe de enige keer dat er een foto van haar was gemaakt. Ze had de foto nog nooit gezien en was totaal onbekend met de enorme wereldwijde impact van haar portret. National Geographic publiceerde in april 2002 een coverstory over haar leven en ook werd in maart 2020 de documentaire Search for the Afghan Girl uitgezonden. Door het genootschap werd het Afghan Girls Fund opgericht, een charitatieve instelling die zich inzet voor de opleiding van Afghaanse vrouwen.

Sharbat Gula werd geboren in een klein, afgelegen dorp in Afghanistan, in de heuvels van Tora Bora in de provincie Nangarhar in het oosten van Afghanistan. Ze verloor haar ouders in het begin van de jaren tachtig bij een aanval door Sovjet-gevechtshelikopters op het dorp. Met haar grootmoeder en andere gezinsleden trok ze in 1984 te voet naar Pakistan, aan de andere kant van de bergen, waar ze terechtkwam in het Nasir Bagh-vluchtelingenkamp bij Pesjawar. Eind jaren tachtig trouwde ze met Rahmat Gul en in 1992 keerde ze terug naar Afghanistan, naar het gebied van herkomst. Gula kreeg drie dochters: Robina, Zahida en Alia; een vierde dochter is zeer jong gestorven. Gula sprak de wens uit dat haar dochters de opleiding zouden ontvangen die zij zelf nooit had kunnen afmaken. Ze kon haar naam schrijven, maar verder kon ze niet lezen of schrijven. In oktober 2016 werd Sharbat Gula, dan al dertig jaar lang als vluchtelinge onderweg, door de Pakistaanse autoriteiten gearresteerd op verdenking van omkoping en het vervalsen van identiteitskaarten, nadat ze opnieuw Afghanistan vanwege het oorlogsgeweld was ontvlucht. Men is geneigd dan te denken dat er nooit iets veranderd en zeker niet de goede kant op, maar de wereldwijde publiciteit die het incident teweegbracht inspireerde het Afghaanse Ministerie van Communicatie om in december 2017 Shabat Gula, in eigen land ‘de Mona Lisa van Afghanistan’ genoemd, in de hoofdstad Kaboel een woning te schenken van maar liefst 280 m2, helemaal ingericht naar haar voorkeuren, plus haar een maandelijkse toelage van omgerekend een kleine zeshonderd euro voor haar levensonderhoud en medische zorg toe te kennen. ‘Eind goed, al goed’ dan? De situatie in Afghanistan is vele malen slechter dan begin jaren tachtig toen Shabat Gula haar land ontvluchtte en de Taliban begint ook steeds harder aan de poorten van Kaboel te kloppen.