MUIZENEST

Claude Monet (Parijs, 14 november 1840 – Giverny, 5 december 1926), de Frans impressionistisch kunstschilder, bezocht Nederland drie keer in de jaren 1870-1880. In 1871 verbleef hij vier maanden in Zaandam, begin 1874 bezocht hij Amsterdam en in 1886 werkte hij in de bollenstreek. Tijdens deze verblijven zou hij 42 schilderijen maken met typisch Hollandse onderwerpen als riviergezichten met molens en bootjes, stadsgezichten van Amsterdam en tulpenvelden. In een eerdere reeks van zes blogs is al bericht op de schilderijen die Monet in 1874 in Amsterdam maakte. Monet, zijn vrouw Camille en hun zoontje Jean waren in september 1870 vanuit Le Havre naar Londen afgereisd. Dat was kort nadat de Duitse troepen in de Frans-Duitse Oorlog de hoofdstad hadden bezet. Het lijkt waarschijnlijk dat de onstabiele politieke situatie de reden was van het onverwachte vertrek, maar helemaal zeker is dat niet. Moment had op dat moment ook ernstige financiële problemen, dus dat kon evengoed de reden van de snelle vlucht zijn geweest. Het gezin zou zeven maanden in de Engelse hoofdstad blijven. Begin juni 1871 vertrok hij er echter en belandde via Rotterdam in Zaandam, waar hij zijn intrek nam in hotel ‘De Beurs’. Nog steeds leek de onstabiele situatie in Frankrijk de reden te zijn om niet direct huiswaarts te keren. Het is onduidelijk waarom hij Nederland als nieuwe locatie koos. Op 2 juni 1871 schreef hij aan zijn vriend Camille Pissarro: ‘Eindelijk zijn we aan het einde van onze reis gekomen. We hebben bijna heel Holland doorkruist en werkelijk, wat ik ervan gezien heb is veel mooier dan men zegt. Zaandam is wel heel bijzonder en er is genoeg te schilderen voor een heel leven. Ik geloof dat we een goed onderkomen hebben gevonden. De Hollanders maken een prettige en gastvrije indruk.’ Mogelijk dat zijn belangstelling voor Nederland was gewekt door Johan Barthold Jongkind, met wie hij in Frankrijk bevriend was geraakt. Ook zijn aandacht voor de verfijnde tonaliteit van de Hollandse luchten en de weerspiegelingen ervan in het aanwezige water, kan daarbij hebben meegespeeld. Monet zou ruim vier maanden in Zaandam blijven en er 25 werken produceren. Hij reisde een paar keer naar Amsterdam, waar hij het Rijksmuseum bezocht en zich liet fotograferen door hoffotograaf Albert Greiner (zie foto boven en hiernaast). Op 8 oktober 1871 verliet hij Zaandam om terug te reizen naar Parijs. Blijkbaar heeft hij eerst nog een tussenstop gemaakt in Haarlem, want op 10 oktober 1871 had hij het gastenboek van het Frans Hals Museum getekend. Op 19 november 1871 kwam hij weer terug in Frankrijk, waar hij zich vestigde in Argenteuil. 

In Zaandam schilderde Monet alleen maar riviergezichten aan de Zaan, vaak met molens of kleine zeilboten, een aantal havengezichten, met één uitzondering: een portret van juffrouw Guurtje van de Stadt. Guurtje (20 oktober 1854 – 5 januari 1936) was op dat moment bijna zeventien jaar oud. Ze is geportretteerd in rouwkleding, want kort daarvoor was haar vader Jan van de Stadt overleden. De familie Van de Stadt behoorde tot de rijkere inwoners van Zaandam (men bezat een grote houthandel, scheepswerven, een rederij en een aantal molens) en woonde in 1871 aan de Zuiddijk. Blijkbaar is het contact tussen de Monet en de familie Van de Stadt tot stand gekomen doordat Camille Monet in Zaandam Franse conversatieles gaf. Het portret bleef lange tijd in familiebezit, maar is nu in het bezit van het Rijksmuseum Kröller-Müller. In het voorjaar en de zomer van 2018 is het schilderij Portret van Mej. Guurtje van de Stadt gerestaureerd, mogelijk gemaakt door een anonieme Boeker van het Helene Kröller-Müller Fonds. Het leverde een enorme facelift van het schilderij op. De sterk vergeelde en glanzende vernis die de oorspronkelijke koelere kleuren van het schilderij verdoezelde werden verwijderd. Vooral in de achtergrond van het schilderij is het verschil zichtbaar. Deze achtergrond is opgebouwd in twee lagen. De eerste laag is een wat transparant en open geschilderde onderlaag in een warmere tint, waarbij de grondering doorschemert. De tweede laag heeft een hoger dekkend vermogen en is dichter geschilderd, in een meer grijzige tint. Het contrast tussen beide lagen is na vernisafname duidelijker. Ook de subtiele kleurnuances in de donkere kleding zijn na het verwijderen van de vergeelde vernislaag beter zichtbaar geworden.