MUIZENEST

Kiki de Montparnasse (Châtillon-sur-Seine, 2 oktober 1901 – Sanary-sur-Mer, 29 april 1953), was een Frans zangeres, actrice, kunstenaarsmodel, schilderes en memoireschrijfster. Ze werd geboren als Alice Ernestine Prin, een onwettig kind. Naar verluidt kwamen de barensweeën van haar moeder zo snel dat ze letterlijk op straat werd geboren. Moeder begaf zich direct na de bevalling naar Parijs om te proberen haar kostje bij elkaar te scharrelen, de kleine Alice werd opgevoed door haar grootmoeder. Als ze twaalf jaar oud is vertrek ook het frisse boerenmeisje naar haar moeder in Parijs om werk te zoeken en het karige salaris van moeder aan te vullen. Haar eerste baantje vond zij bij een drukker, waar zij kopieën van de Kama Sutra inbinden mag. Later werd ze bakkersmeid bij een bakker die stripteases voor haar opvoert en zinnenprikkelende moppen vertelt. Dat leidt als snel tot een vechtpartij met de bakkersvrouw en uiteraard haar ontslag. Mer haar ‘verpletterende plattelandsfrisheid’ en haar stevige en desondanks bekoorlijke vormen trok ze al snel de aandacht van kunstenaars in de broeiende en bloeiende kunstenaarswijk Montparnasse waar ze naar werk zocht. Door een oudere beeldhouwer wordt ze gevraagd naakt te poseren, tegen een behoorlijke vergoeding.  Dat leidde er wel toe dat moederlief op een gegeven moment onaangekondigd de studio van de beeldhouwer binnen stormde, haar dochter voor hoer en ander fraais uitmaakte en ook ook per direct de toegang tot het huis van haar moeder ontzegde. Vanaf dat moment slaapt Alice op straat of in de hooibergen achter het station van Montparnasse. Ze waste en verschoonde zich op in de vele cafés in Montparnasse. In die cafés ontmoette ze de kunstenaars die haar leven totaal zullen veranderen.

Ze is op dat moment nog maar amper veertien jaar oud. Als ze op een dag in een uitgestorven kroeg in Montparnasse zit, wordt ze aangesproken door de schilder Chaim Soutine, die direct gecharmeerd was van het stevige, frisse, blozende en goedhartige boerenmeisje. Hij vroeg haar zonder omwegen zijn vaste model te worden en naar verluidt was het ook Soutine haar na enige tijd omdoopt tot Kiki, de Venus van Montparnasse is geboren. Al snel name ze de de naam Kiki aan en was ze een graag geziene verschijning in de kunstenaarskringen van Montparnasse. Reden voor haar om uiteindelijk te kiezen voor de naam Kiki de Montparnasse, maar als alternatief werd ze door velen ook wel ‘Reine de la Montparnasse’ genoemd. In 1921 werd de twintigjarige Kiki de partner en het favoriete model van kunstfotograaf Man Ray. Die maakte een grote hoeveelheid portretten van haar, waaronder zijn beroemde foto van de zittende vrouw met op de rug de getekende openingen van een cello, Le Violon d’Ingres. Hij maakte echter ook tal van andere beroemd geworden foto’s van haar en ook draaide hij diverse artistieke (stomme) films met haar. De relatie met Ray zou zes jaar duren, maar Ray had het echter te druk met zijn werk, wil geen kind en verliest Kiki uiteindelijk aan het nachtleven. Ze is ondertussen een beroemdheid geworden in de kunst- en uitgaanswereld. Kiki stond ook model voor tal van andere kunstenaars, waaronder de fotograaf Julian Mandel die begin jaren twintig een spraakmakende serie naaktfoto’s van haar maakte (zie Erotiek 23 en Erotiek 24). Pablo Gargallo vereeuwigde haar in een bekend geworden bronzen hoofd die te zien in het Louvre. Tot haar beste vrienden behoorden Jean Cocteau, Arno Breker en Ernest Hemingway.

In het vrijgevochten Montparnasse van de jaren twintig in de vorige eeuw werd Kiki een van de bepalende personages van de avant-garde. Ze was de muze van een generatie die af wil van de kater van de Eerste Wereldoorlog, maar ze is ook een van de eerste onafhankelijke vrouwen van de eeuw. Behalve haar vrije seks-en gevoelsleven doet Kiki zich gelden door haar vrijmoedigheid in woord en gedachte. Er verscheen een dikke stripbiografie in zwart-wit over haar leven, die in 2008 de publieksprijs won op het belangrijke stripfestival in Angoulême.

Kiki schilderde zelf ook verdienstelijk en had een eigen variétéprogramma’s in Montparnasse. Ze groeide in de jaren twintig uit tot een belangrijke exponent van de vrije liberale cultuur uit het toenmalige Parijs. Velen zagen haar als een toonbeeld van de vrije, onafhankelijke vrouw. In 1929 publiceerde ze haar memoires, met een voorwoord van Hemingway.Hij schreef onder meer dat Kiki ‘dominated the era of Montparnasse more than Queen Victoria ever dominated the Victorian era’ en dat deze publicatie van haar memoires het definitieve einde markeerde van de glorietijd van Montparnasse. De Engelse vertaling van het werd werd in 1930  in de Verenigde Staten verboden vanwege de openlijke bespreking van haar seksuele escapades. Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog verliet Kiki Parijs, omdat het gerucht ging dat de Duitsers weinig tolerant zouden zijn voor Parijse artiesten.

Kiki had vroeger haar verdiensten als model al aangevuld door als cabaretière pikante liedjes te zingen in nachtclubs, in de stille hoop als zangeres te worden ontdekt. Daar gaf haar stem blijkbaar niet echt aanleiding voor. Ze maakte in de dertiger jaren een uistapje naar de Verenigde Staten maar dat liep op een mislukking uit. Langzamerhand begon haar schoonheid te verwelken. Ze werd dik; haar gelaatstrekken dof en grof. Toen haar glorietijd als de Venus van Montparnasse ten einde was, raakte ze steeds meer in de greep van absint en cocaïne. Uiteindelijk wordt ze een tragische persiflage van zichzelf. Om haar verslavingen te bekostigen zingt zij voor de toeristen in de cafés waar zij vroeger schitterde. Dansend op de tafels, uitdagend gekleed en scabreus voor de gasten haar rokken optillend, waaronder zij niets droeg. Kiki de Montparnasse stierf uiteindelijk eenzaam en door iedereen verlaten op pas 51-jarige leeftijd. Ogenschijnlijk geheel verarmd, want haar begrafenis werd betaald uit een gezamenlijke inzamelingsactie van de café-eigenaren in het zesde arrondissement. De straatarm geachte Kiki leek echter, verborgen onder het bed op haar zolderkamer, een groot aantal schilderijen en tekeningen te hebben bewaard. Ze vertegenwoordigden een vrijwel onschatbare waarde, deze geschenken van de beroemde kunstenaars die haar in haar jeugd aanbeden hadden. Ze wilde ze echter nooit te gelde maken, deze tastbare bitterzoete herinneringen aan een lang vervlogen tijd.

De rest van haar leven zou ze doorbrengen aan de Côte d’Azur. Ze overleed er in 1953, nog maar 51 jaar oud, en werd later onder grote belangstelling begraven in Parijs, uiteraard op de Cimetière du Montparnasse.