MUIZENEST

De wereld heeft altijd al vol territoriale geschillen gezeten en in deel 1 zijn hieraan wat inleidende woorden besteed en in deel 2 is een onderverdeling conflictgebieden in historisch niet-erkende staten, niet-erkende staten, micronaties en betwiste gebieden. Dat is een te lange lijst om in zijn geheel te bespreken zodat noodgedwongen een beperking moet worden ingebouwd. Er is daarbij gekozen voor het uitgangsprincipe dat minimaal een Europees land bij het conflict moet zijn betrokken, dat het om staten moet gaan uit het recente verleden en dat wordt geconcentreerd op de betwiste grondgebieden. Vanaf deel 6 begonnen worden met het eerste van de betwiste grondgebieden, namelijk Hermansisland dat door Canada en Denemarken (namens Groenland) wordt geclaimd. Al die territoriale geschillen hoefden gelukkig niet altijd via oorlog of ander geweld te worden opgelost. Er zijn in de loop der tijden wel zinvolle oplossingen voor territoriale geschillen gevonden, zoals het bestempelen van een gebied tot niemandsland, het inrichten van een neutrale zone en het oprichten van een condominium. In deel 3 is het begrip Niemandsland besproken, in dit blog het begrip Neutrale Zones

Neutrale Zones Saoedi-Arabië, Koeweit en Irak
Eind negentiende eeuw was de Arabische regio in handen van het Ottomaanse rijk, maar Groot-Brittannië was al in de regio rond de stad Koeweit doorgedrongen. In 1899 werd Koeweit een Brits protectoraat. Tussen 1911 en 1913 volgde overleg tussen Groot-Brittannië en het Ottomaanse rijk, maar door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog leidde de overeenstemming nooit tot een ondertekend en geratificeerd verdrag. De onafhankelijkheid van Koeweit groeide, maar het land bleef onder Britse protectie. De grenzen van het emiraat werden bepaald vanuit de stad Koeweit, van waaruit een eerste cirkel op 40 mijl afstand van het centrum werd getrokken. Een tweede grotere cirkel gaf de grenzen aan van het autonoom provinciaal district Koeweit binnen het Ottomaanse rijk. Tegen het einde van de oorlog kende Koeweit grote economische problemen doordat de Britten de haven hadden geblokkeerd om de bevoorrading van het Turkse leger te verhinderen. Na de oorlog moest het emiraat Koeweit veelvuldige aanvallen door bedoeïenen uit Nadjd afslaan. De saoedie’s wilden hun gebied uitbreiden ten koste van Koeweit, maar slaagde daar pas aan de onderhandelingstafel echt in.

Op 5 mei 1922 werd tussen Groot-Brittannië (dat toen het mandaatrecht had over Irak) en het Sultanaat Nadjd (het huidige Saoedi-Arabië) het verdrag van Muhammarah gesloten om enige grensdisputen op te lossen. Het verdrag was echter vanaf het begin een doodgeboren kindje, waarna een half jaar later (2 december 1922, Protocol van Uqair) werd besloten een Neutrale Zone in te stellen en daarmee tevens de grenzen vastlegde tussen enerzijds Irak en Saoedi-Arabië en anderzijds tussen Koeweit en Saoedi-Arabië. De inwoners van Koeweit hadden geen stem bij deze afspraken. Hun land werd ruimschoots gehalveerd in omvang en dit werd de Britten niet in dank afgenomen. In latere jaren besloten Koeweit en Saoedi-Arabië de opbrengsten van dit stuk land te delen zolang een definitieve oplossing nog niet was bereikt. Niet onbelangrijk want in 1938 werd het grote olieveld Burgan ontdekt, in het uiterste zuiden van Koeweit en tegen de grens van de neutrale zone. De twee besloten de afspraken keurig na te leven en de opbrengsten uit de neutrale zone te delen. In 1960 besloten beide regeringen weer om tafel te gaan zitten om tot een definitieve oplossing te komen. In 1967 werd een overeenkomst gesloten waarmee deze neutrale zone in twee delen werd gesplitst. Het noordelijk deel werd aan Koeweit toegewezen en het zuidelijke deel aan Saoedi-Arabië. De rechte grens die beide delen scheidt is 33,5 mijl lang.

Er was ook nog een Neutrale Zone als betwist grensgebied tussen Saoedi-Arabië en Irak. De zone behoorde tot geen van de twee nationale gebieden. Het was beide landen niet toegestaan de zone te militariseren maar nomaden uit beide landen kregen wel het recht ongehinderd de weiden en bronnen van de Neutrale Zone te gebruiken. In 1938 ondertekenden beide staten een overeenkomst over het gemeenschappelijke bestuur van het gebied. In 1975 werd tussen beide landen een voorlopige overeenkomst over de toewijzing van de neutrale streek ondertekend. In een grensverdrag (26 december 1981) dat in 1983 werd bekrachtigd, werd de deling afgerond door een oost-westelijk verlopende diagonaal. Dit geheime grensverdrag werd echter nooit voorgelegd aan de Verenigde Naties en ook werd ooit iemand geïnformeerd over het bestaan van de overeenkomst. Tijdens de Golfoorlog (1990-1991) annuleerde Irak alle internationale overeenkomsten die het met Saoedi-Arabië sinds 1968 had gesloten. Saoedi-Arabië reageerde door alle grensverdragen met Irak, waaronder het grensverdrag uit 1981 over de Neutrale Zone alsnog te registreren. Sindsdien is de Neutrale Zone van de kaarten verdwenen. Alle landen, inclusief Irak en Saoedi-Arabië, beschouwen de Neutrale Zone als verdeeld tussen beide landen volgens dit verdrag.

Bir Tawil
Bir Tawil (wat ‘lange waterput’ betekent) ligt op de grens tussen Egypte en Soedan. Vanwege de trapeze-vorm wordt het vaak de Bir Tawildriehoek genoemd. Bir Tawil is een van de weinige gebieden in de wereld die door een overheid worden opgeëist. Door deze status van niemandsland wordt het vaak als grap door personen opgeëist door personen, soms met als doel een claim te leggen voor een op te richten micronatie. Geen van deze pogingen is ooit serieus in behandeling genomen. In 1899 heerste de Britten over het gebied. Ze kwamen in eerste instantie tot een akkoord, waarin werd bepaald dat de grens tussen Egypte en Soedan op 22° noorderbreedte kwam te liggen. De Rode Zeedriehoek zou Egyptisch worden en het gebied van Bir Tawil van Soedan toekomen. In 1902 besloot het Verenigd Koninkrijk echter eenzijdig een nieuwe grens te tekenen waarbij de Hala’ib-driehoek, een driehoekig stuk land ten noorden van de 22° noorderbreedtecirkel, onder Soedan kwam te vallen. De reden was dat de bewoners zowel geografisch als cultureel dichter bij Soedan stonden dan bij Egypte. Het gebied kwam nu onder de verantwoordelijkheid van de Britse gouverneur in Khartoum. Bij wijze van compensatie verkreeg Egypte het Bir Tawilgebied. Egypte bleef echter vasthouden aan de oorspronkelijke grens van 1899, terwijl Soedan de administratieve grens van 1902 aanhield. Het resultaat was dat beide staten de Rode Zeedriehoek opeisten en geen van beide het minder waardevolle Bir Tawilgebied wil hebben. Niet helemaal onlogisch want dat gebied is tienmaal zo klein is als de Rode Zeedriehoek en geheel door land is omsloten. Sindsdien eisen beide landen het gebied niet op. Egypte beheert de facto het gebied, maar het gebied komt niet voor op Egyptische overheidskaarten. Op de Soedanese kaarten wordt de Hala’ib-driehoek keurig toegevoegd aan het grondgebied en is Bir Tawil een neutrale zone.