MUIZENEST

Yumeji Takehisa (Okayama, 16 september 1884 – Tokio, 1 september 1934) was een Japanse schilder die werkte in de Nihonga-stijl. Dat zijn Japanse schilderijen die vanaf ongeveer 1900 werden gemaakt, geheel in overeenstemming met de traditionele Japanse artistieke stijl, technieken en materialen, maar met duidelijke westerse invloeden. De kunstenaars gebruiken meer onderwerpen dan onder de traditionele Japanse schilderkunst gebruikelijk was en gebruikte ook realistische Westerse technieken, zoals perspectief en schaduwen. Tegelijkertijd wilden de kunstenaars zich afzetten tegen de grote verandering in de Meji-periode toen de westerse cultuur steeds dominanter werd en de schoonheid van de traditionele Japanse kunsten benadrukken. Takehisa werd geboren in het toenmalige Oku (dat momenteel Okayama heet), waar zijn geboortehuis nog steeds te bezichtigen is. Zijn vader werkte er als een brouwer van sake. Als jongeling wilde hij dichter worden, maar hij realiseerde zich al snel dat daar geen droog brood mee te verdienen was en stapte over op de schilderkunst. Van jongsaf was hij namelijk al een hartstochtelijk tekenaar, dus de overstap zal hem niet moeilijk zijn gevallen. Nu kende Japan verschillende traditionele scholen (zoals de Kanō-ha, Rinpa, Yamato-e en Maruyama Ōkyo), maar Takehisa volgde nooit een officiële opleiding aan een van die scholen en had ook nooit een schilder bij wie hij in de leer was. Hij maakte zich ook niet erg populair binnen de schildersgemeenschap door zich af te zetten tegen het pretentieuze concept ‘kunst’. Het gevolg was dat hij steeds slechte kritieken vanuit de gevestigde orde op zijn werk kreeg. Buiten dat kringetje kreeg zijn werk echter steeds meer populariteit, een waardering die tot op de huidige dag doorgaat. Hij geldt als een van de belangrijkste schilders, illustrators en grafici van de Taishōperiode (‘de periode van grote rechtschapenheid’), een periode in de Japanse geschiedenis van 30 juli 1912 tot 25 december 1926 toen keizer Yoshihito aan de macht was. Daarmee kwam een eind aan de Meiji-periode, die werd gemarkeerd door immense binnenlandse en overzeese investeringen en defensieve programma’s. Onder zijn bewind ging steeds meer politieke macht over naar het parlement en hun democratische partijen. Deze liberale periode eindigde met het overlijden van de keizer in 1926, waarna zijn zoon Hirohito (Tokio, 29 april 1901 – Tokio, 7 januari 1989) als 124e keizer van Japan aan de macht kwam.

In zijn tienerjaren schreef hij korte verhalen en gedichten, maar was ook al de vaste illustrator voor een magazine.Op de privé-school waar zijn ouders hem naartoe hadden gestuurd maakte hij onder meer kennis met Shusui Kotoku (1871 – 1911) die wel wordt omschreven als de belangrijkste socialist en anarchist die Japan heeft gekend. In 1903 begint Takehisa zich steeds meer toe te leggen op het maken van portretten. Enkele jaren later, in 1907, trouwde hij met Tamaki Kishi, die een kunsthandel bedreef. Al twee jaar later scheidde het echtpaar. Tamaki Kishi werd toen zijn belangrijkste model en de reden dat hij overstapte naar bijin-ga (wat staat voor ‘vrouwelijke schoonheden). Binnen de traditionele Japanse kunst werden veel houtsneden gemaakt van courtisanes en geishas’s, later gewoon mooie vrouwen die met hun kleding, gebaren en gezichtsuitdrukkingen beantwoordden de schoonheden aan een vrouwelijk ideaalbeeld. Vincent van Gogh had veel van dergelijke prenten in zijn collectie, waarbij hij wellicht werd aangetrokken door de patronen op hun kimono’s en de rijke landschappen waartegen de dames werden afgebeeld. Nadat de relatie met Tamaki was verbroken zou Yumeji bijna alle vrouwen met wie hij een verhouding had als bijin-ga laten poseren. Het is niet verwonderlijk dat Yumeji vanaf 1916 de belangrijkste illustraor werd van belangrijke magazines voor zoals ‘Shin-Shojo’ (fashionable girl), ‘Fujin no tomo’ (women’s friend) en ‘Kodomo no kuni (children land). In 1923 werd zijn carrière ruw onderbroekn door de grote Kanto-aardbeving. In de ochtend van 1 september 1923 werd de regio Kanto getroffen door een aardbeving die zo’n 4 tot 10 minuten duurde en een kracht van 8,3 op de schaal van Richter had. De aardbeving verwoestte Tokio, de havenstad Yokohama en drie omliggende prefecturen, plus was er grote schade in de gehele regio. De aardbeving was sterk genoeg om een 93 ton zwaar beeld van een boedhistische tempel in Kamakura zestig centimeter te verplaatsen. Deze zwaarste aardbeving die Japan ooit heeft gekend kostte ongeveer 120.000 mensen het leven en er waren 40.000 vermisten. Takehisha moest zijn carrière vanaf de bodem opnieuw opstarten. Met zijn reputatie ging dat redelijk snel, want in 1931 was hij in staat een rondreis te maken door de Verenigde Staten, Duitsland en Italië om zijn werk daar te promoten. Dat werd geen succes. De belangstelling voor Japanse kunst was blijkbaar over haar hoogtepunt heen. In 1933 werd hij ernstig ziek en keerde terug naar Japan. Op 1 september 1934 stierf hij op 49-jarige leeftijd in een sanatorium Takehisa. Hij werd begraven op de begraafplaats Zōshigaya in Tokio, waar vele Japanse beroemdheden vanaf 1874 toen de begraafplaats in gebruik werd genomen. Zijn werk neem een belangrijke plaats in in de Lavenberg Collection of Japanese Prints. Er zijn museum aan hem gewijd: het Yumeji Art Museum in zijn geboortestad Okayama en het Takehisa Yumeji Museum in Tokio. In 1991 maakte Seijun Suzuki een film over het leven van Yumeiji Takehisa, waarvoor Shigeru Umebayashi de mooie soundtrack componeerde.