MUIZENEST

Naast een groot aantal voornamelijk Italiaanse schilders, waarvan Caraveggio het meest indrukwekkende schilderij maakte, waren er ook enkele Nederlandse en Vlaamse schilders die zich stortte op het Bijbelse verhaal van Judith en Holofernes. Ook Rembrandt hield zich met het thema bezig. ‘Artemisia’ is de traditionele titel van een schilderij uit 1634 dat momenteel zich in het Museo del Prado in Madrid bevindt. Het gaat om een schilderij met een bijbels scene; de correcte titel dient ‘Judith aan het buffet van Holofernes’ te zijn. Het schilderij toont een jonge vrouw in mooie kleren en sieraden met een bediende die een drankje aanbied. Er wordt aan genomen dat hij zijn vrouw Saskia van Uylenburgh, met wie hij in 1634 trouwde, model was. De vrouw poseert in een grote jurk en laat haar rechterhand op haar buik rusten, het is een detail waarvan sommige deskundige zeggen dat Saskia in die periode zwanger zou zijn. Er is lang over gediscuteerd welk mythologische of historische figuur hier vertegenwoordigd wordt. Eerder werd aangenomen dat het in dit schilderij om Koningin Artimesia van Caria ging, die uit liefde voor haar overleden man Mausolus zich voorbereid om zijn as uit de beker te drinken. Er werd ook gedacht dat hier ging om de Carthaagse prinses Sofonisba, dochter van Hasdrubal Gisco, die, om te voorkomen dat zij als gevangenen in een triomftocht van de Romeinen geparadeerd zou worden, het gif dronk dat Masinisa haar had gestuurd. Vandaar dat er twee verschillende titels mogelijk waren voor dit werk: Artemisia ontvangt de beker met as van Mausolus en Sofonisba ontvangt de gifbeker.

Tot men er in 2009, na een onderzoek van het Prado, achter kwam dat het moest gaan om Bijbelse heldin Judith die, om haar volk te bevrijden van de belegering van de troepen van Holofernes, naar zijn kamp ging, alwaar zij deel nam aan een banket. Daar voerde zij haar gastheer dronken waarna ze hem vervolgens in zijn slaap onthoofden. Deze moordscène komt tal van schilderijen voor. Maar het moment dat Judith aan het banket zit, is vrij zeldzaam en daarom ook moeilijk te identificeren. De verwarring is begrijpelijk, want in deze scène is Holofernes niet te zien, maar alleen Judith zonder duidelijke toespeling op het banket. Op de achtergrond, doordrenkt van somberheid, zien we een oude vrijster met een zak, dit moet een handlangster zijn van Judith, die er op hoopt het hoofd van Holofernes in haar zak mee te kunnen nemen. Aan de zijkanten van het schilderij hangen enkele gordijnen, een typerend element van een tent, die passend bij het verhaal van Judith als zodanig worden gewaardeerd.