MUIZENEST

Op 8 en 9 oktober 2020 verschenen op dit weblog twee artikelen over Hans Island. In het eerste artikel is ingegaan op het territoriale conflict over deze kale rots van 1,3 km² in de Straat Nares, een kilometer of honderd ten zuiden van het dorp Alert, de noordelijkst gelegen permanent bewoonde nederzetting ter wereld, met 75 inwoners. In het tweede artikel werd ingegaan op de persoon waar het onbewoonde eilandje is vernoemd, de Inuit ontdekkingsreiziger Hans Hendrik (2 juni 1832 – 11 augustus 1889). Die maakte tussen 1853 en 1876 deel uit van vier poolreizen op zoek naar vermiste voorgangers in het onherbergzame gebied en tevens om dat gebied verder in kaart te brengen. Als dank voor zijn inspanningen en kennis van het arctische land werd dit eilandje naar hem vernoemd. Een zeldzaamheid overigens, want de rest van alle eilandjes, baaien, zeestraten, landpunten en dergelijke werd onveranderlijk naar een westerse ontdekkingsreiziger vernoemd. Over dat eiland ontstond echter in 1973 een conflict tussen Groenland (behorend tot Denemarken) en Canada, toen werd besloten dat de grens tussen beide landen en dus ook tussen de continenten Europa en Noord-Amerika door de Straat van Nares moest lopen. Nu bleek de grens precies over Hans Island te lopen. Beide landen vonden dat eiland niet zo belangrijk, maar om het Noordpoolgebied eromheen dat vele natuurlijke grondstoffen zou kunnen bevatten. Het eiland werd daarom niet opgenomen in het grensakkoord dat beide landen in 1973 sloten. Dat was een vuiltje dat later moest worden weggepoetst. Beide landen kwamen er steeds niet aan, waarna een serie plagerijen begon die in de Angelsaksische wereld ‘The Whisky War’ werd gedoopt.

Decennialang voerden beide landen namelijk regelmatig vlagceremonies uit op Hans Island, waarbij het een gebruik werd dat wanneer de Canadezen er waren geweest, de Denen een Canadese vlag en fles whisky aantroffen. Wanneer de Canadezen na een periode weer op het eiland kwamen, hadden de Denen een Deense vlag en een fles schnaps achtergelaten. Ook werd weleens met wat militair vertoon (vliegtuigen en oorlogsschepen) semi-dreigend langs gevaren, maar aangezien het twee NAVO-landen zijn, stelde dat natuurlijk niks voor. De standvastigheid van beide landen maakte het noodzakelijk dat een speciale commissie van de VN de grenzen op het continentale plat moet vastleggen.

De start van die vlaggen- en drankceremonies lag in het feit dat in de jaren 1980-1983 de Canadese firma Dome Petroleum op en rond het eiland uitgebreid onderzoek deed. Dat schudde de Denen wakker. Om de Canadezen te laten weten dat Denemarken haar claim op Hans Island overeind hield, vloog Tom Høyem, de Deense minister voor Groenland in 1984 demonstratief met een helikopter over het gebied en landde er even om de Deens fles te planten. Ernaast werd een fles Aquavit neergezet. Dat leidde tot de bekende Canadese tegenreactie. Op de Wikipedia-pagina over de Whisky War is een fraaie tijdlijn van opeenvolgende flauwekul te lezen. Uiteindelijk besloten beide landen in 2018 een gezamenlijke taskforce op te richten om de ruzie eindelijk eens te beslechten.

Op 10 juni 2022 kwamen beide landen tot een definitieve oplossing, die op 14 juni 2022 publiekelijk werd gemaakt. In mijn eerste artikel had ik al opgemerkt dat de simpelste oplossing zou zijn de grens een beetje naar links of naar rechts te verleggen, zodat het conflict verleden tijd zou zijn. Dat bleek voor beide partijen te lastig te zijn. In 2015 hadden twee professoren, uit elk land eentje, al voorgesteld, dat beide landen in een condominium het landen zouden bezitten, waarbij het dagelijks bestuur zou worden overgedragen aan de Inuit van Nunavut (Canada) en Kalaallit Nunaat (Groenland). Het is nog onduidelijk of dit uiteindelijk ook de oplossing gaat worden. Duidelijk is wel dat voor de simpelste oplossing is gekozen: de grens loopt nu dwars over het eiland Dat had men een eeuw geleden ook wel kunnen bedenken.

De Deense minister van Buitenlandse Zaken Jeppe Kofod verklaarde dat door deze oplossing ‘een duidelijk signaal is afgegeven dat het mogelijk is om conflicten over grensgebieden op een vreedzame en pragmatische manier op te lossen, waarbij beide partijen als winnaar uit de bus komen.’ De vredige oplossing van het conflict over het ‘niervormige eiland’ zou in een stroomversnelling zijn geraakt door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Het lijkt een mooi gelegenheidsargument.

Het betekent overigens voor beide landen dat ze nu een tweede grens op land hebben. Tot op heden hadden ze slechts met de Verenigde Staten en Duitsland een landgrens. De gedeelde soevereiniteit van Hans Island zou inhouden dat bewoners, indien die er zouden zijn, zonder controle de grens tussen beide landen en continenten kunnen passeren.