MUIZENEST

74e HINK-STAP-SPRONG DOOR DE TIJD

Caspar David Friedrich schilderde in 1818 Der Wanderer über dem Nebelmeer, wat postuum zijn beroemdste schilderij zou worden en nu geldt als hét schilderij van de schilderrichting binnen de Romantiek. Het iconische olieverfschilderij van 94,8 cm bij 74,8 cm is pas laat zo beroemd geworden. Het was namelijk lang totaal in de vergetelheid geraakt en werd pas in 1935 teruggevonden. Vanaf 1970 is het te bewonderen in de Kunsthalle van Hamburg. Op de voorgrond schilderde Casper David Friedrich een jonge man op een rotsachtige afgrond, waaruit enkele andere richels uitsteken die een belangrijk deel van de onderste helft van het schilderij beslaan. De wandelaar staat met zijn rug naar de toeschouwer. Hij draagt een donkergroene overjas en heeft in zijn rechterhand een wandelstok. Zijn haar wappert in de wind. Hij kijkt uit over een landschap dat door een dikke zee van mist grotendeels aan het zicht wordt onttrokken. Door de mistbanken kunnen bomen op steile hellingen worden onderscheiden. In de verte rijzen aan de linkerkant vervaagde bergen op, die geleidelijk afvlakken in laagvlaktes aan de rechterkant. De mist vermengt zich uiteindelijk met de horizon en is dan niet meer te onderscheiden van de met wolken gevulde lucht.

Caspar David Friedrich vond in de ruige natuur van de Sächische Schweiz het symbool van de ontembare menselijke ziel. Het schilderij is samengesteld uit verschillende elementen uit het Elbsandsteingebergte in Saksen, iets buiten Dresden. Zoals gebruikelijk herschikte Friedrich in zijn atelier diverse schetsen die hij in het gebied had gemaakt. Rechts op de achtergrond staat de Zirkelstein, een 384,5 meter hoge rots van zandsteen op een beboste verhoging in het landschap, waarvan de top via een bospad te bereiken is. Het eind van de Zirkelstein moet via een stalen trap worden beklommen. De berg links op de achtergrond kan de Rosenberg of de Kaltenberg zijn. De groep rotsen ervoor stelt de Gamrig bij Rathen voor. De rotsen waarop de reiziger staat, vormen een groep op de Kaiserkrone.

De eenzame wandelaar voelt hier de grootsheid van de natuur, van de schepping. Hij staat hier symbool voor de mens, die letterlijk en figuurlijk tegenover de natuur staat. Hij staat alleen en bewegingsloos zo goed als buiten het landschap staat. Als het ware balancerend op de rand van de realiteit. Voor de diep gelovige Friedrich kan het een verwijzing zijn geweest naar de hevig twijfelende gelovigen, die in de natuur niet langer een goddelijke ordening konden ontwaren. Anderen verwijzen naar de Kantiaanse zelfreflectie, die Friedrich uitdrukt door de blik van de zwerver in de troebelheid van de zee van mist. Weer anderen beweren dat het schilderij een metafoor is voor de onbekende toekomst of dat de positie van de zwerver boven op een afgrond met zijn onduidelijke vooruitzichten symbool staat voor de onbeduidendheid van het individu in de grootsheid van de natuur.

De afbeelding, die te bewonderen is in de Hamburger Kunsthalle, is gebruikt op de omslag van talloze boeken, als een teken van romantiek, horror, mysterie of andere suggestieve emoties. Ikzelf kwam het een jaar of veertig voor her eerst tegen op een LP van Edward Grieg, de Peer Gynt Suite. Een populair item bij romantische schilders.