MUIZENEST

Firmin André Salles (Tarbes, 5 september 1860 – Paris, 2 februari 1929) is vooral als fotograaf in de herinnering gebleven. In 1883 was hij als jeugdige marinecommissaris aanwezig op de vloot onder leiding van admiraal Amédé Courbet (1828-1885) en daardoor betrokken bij de eerste militaire operaties in Tonkin in Noord-Vietnam en vervolgens betrokken bij de gewelddadige Tonkin-campagne (juni 1883-april 1886) van Frankrijk om de regio om te vormen tot een protectoraat. Daarna zal Salles ook aanwezig zijn bij soortgelijke campagnes tegen Formosa en de Pescadores-eilanden (momenteel Penghu-geheten) in de Stille Zuidzee. De Pescadores werden op 31 maart 1885 tijdens de Chinees-Franse Oorlog (1884-1885) door admiraal Courbet bezet om van de archipel een permanent steunpunt voor de Franse vloot te maken. Na een vredesverdrag op 9 juni 1885 moesten de Fransen echter weer vertrekken. Nog voordat de evacuatie overleed Courbet op 11 juni 1885 op Pescadores. Ook daarna is Salles als ondergeschikte een opvarende van Franse oorlogsschepen die bij koloniale gevechten zijn betrokken.

In 1886 publiceerde hij zijn eerste foto’s, gemaakt tijdens een verblijf in Eritrea. Van 1891 tot 1893 verbleef hij op de Dévastation, die hoofdzakelijk in het gebied van de Middellandse Zee vaart. Hij fotografeert er onder meer op Corsica, in Athene, Palestina en Palestina. In 1894 rondde hij een opleiding af die hem bevorderde tot ‘inspecteur des colonies’, om onder die titel in de jaren 1895-1896 terug te keren naar Indochina. De indrukwekkende fotoreportages die hij maakte in Vietnam, Cambodja en Laos staan aan het begin van een grootse Frans koloniale fotografie. Als inspecteur en fotograaf bezocht hij ook de Stille Zuidzee, Dahomey en Somalië. In 1898-1899 verbleef hij in het Caraïbisch Gebied en maakte daarbij onder meer een geweldige fotoreportage van Martinique. Na 1899 woonde hij in Frankrijk, maar bracht met regelmaat een vakantie dor in Indochina. Hij publiceerde een aantal artikelen en fotoboeken.

André Salles zat dagelijks midden in het koloniaal-militaire leven, maar liet een oeuvre na vol monumentale landschappen, stadsgezichten en lokale bevolking met hun dagelijkse bezigheden. Er zijn amper witte gezichten te bespeuren. Zijn fotowerk leggen zeker niet de koloniale overheersing vast. Het is daarmee een belangrijk document gebleven van het leven in deze landen omstreeks de eeuwwisseling rond 1900. De negatieven, vooral op glas, worden bewaard bij de Société de Géographie in Parijs.

Volkomen ten onrechte plaatste George Knight dan ook deze foto bij zijn blog met de wel zeer incorrecte titel ‘André Salles fotografeert koloniale verhou-dingen (1895-1899)’ en de tekst ‘Salles heeft veel foto’s gemaakt van het Franse Indochina en de Antillen. Op de onderste foto wandelen op Martinique witte dames in het zwart en zwarte dames in het wit. Culturele toe-eigening kent geen grenzen’. Nu is het koloniale verleden van elk Europees land een van de donkerste hoofdstukken uit het verleden en is grote schaamte dus gepast, maar men kan ook iets teveel antikoloniale zelfhaat hebben. Het is maar de vraag of beide dames in het midden van deze foto daadwerkelijk blanke dames zijn, het kunnen evengoed lichtgekleurde zwarte dames zijn. Al zouden het blanke dames zijn, het is een van de zeer zeldzame foto’s van Salles waar dan anderen dan de lokale bevolking op zou staan. Een lokale bevolking van Martinique trouwens die echt niet allemaal in het wit gekleed zijn. Dat lijkt misschien zo op een zwartwit foto, maar het lijkt me niet gek te veronderstellen dat hun kleding lichte pastelkleuren heeft. Het hele gezelschap, dat net een kerk lijkt te hebben verlaten, ziet er ook behoorlijk welgesteld en voldaan uit. Niks te bespeuren van koloniale overheersing en onderdanige zwarte bevolking. De foto werd in 1899 genomen in Fort-de-France, dat in 1839 door een door een aardbeving veroorzaakte brand bijna geheel werd verwoest en in 1890 door een zware orkaan opnieuw honderden doden te betreuren had. Vanwege de moerasachtige omgeving en het constante drinkwatertekort bleef Fort-de-France lang een kleine stadje en zou pas in 1902 de hoofdstad worden van Martinique, nadat de eruptie van de vulkaan Mont Pelée de stad Saint-Pierre compleet had verwoest. Dat was maar drie jaar nadat deze vrome kerkgangers flanerend huiswaarts gingen.