IK ONTSNAPTE UIT AUSCHWITZ

Rudolf ‘Rudi’ Vrba, werd op 11 september 1924 als Walter Rosenberg geboren in het Tsjechische Topolcany. In 1939 werd hij door de Duitse bezetters en Slowaakse regering gedwongen zijn toenmalige woonplaats Pressburg, momenteel bekend als Bratislava, te verlaten en zich te vestigen in Trnava. In 1942 probeerde hij naar Hongarije te vluchten, maar werd op de vlucht gesnapt en getransporteerd naar het arbeidskamp Novaky in Slowakije. Van daaruit werd hij in 1942 op transport gezet naar het concentratie- en vernietigingskamp Majdanek in Polen. Nadat hij daar twee weken had vast gezeten, werd hij eind juni 1942 gedeporteerd naar Auschwitz. Daar werd hij als ‘Häftling Nummer 44.070’ in het werkkamp van de IG Farben ondergebracht. In de herfst van 1942 werd hij ingedeeld bij een zogenaamd ‘Aufräumungskommando’, dat op het spoorwegstation van Auschwitz de bepakking van de net gearriveerde Joden moest transporteren maar de opslagruimte, waar de spullen gesorteerd werden. Ze moesten verder de zieken en doden uit de wagons halen en naar de gereedstaande vrachtwagens brengen. Tot slot moesten ze het perron weer schoon maken, zodat het gereed was voor de aankomst van nieuwe treinen. In juni 1943 werd Vrba verlost van dit baantje en werd hij als schrijver aangesteld in Quarantainekamp BIIa.

In april 1944 ontsnapte hij samen met zijn vriend Alfréd Wetzler uit Auschwitz. Ze zijn dan de nummer twee en drie van de slechts vijf Joden die het is gelukt uit het concentratiekamp te ontsnappen. Na hun ontsnapping gaven ze informatie over de op handen zijnde massamoord in Auschwitz door aan de geallieerden. Dit tweeëndertig pagina’s tellende document, dat bekend werd als het Vrba-Wetzler rapport, werd aan geschokte Joodse ambtenaren in Slowakije gedicteerd. Het document wordt beschouwd als een van de belangrijkste documenten van de 20ste eeuw, doordat het de eerste gedetailleerde en geloofwaardige informatie over het kamp was dat de geallieerden bereikte, alhoewel Witold Pilecki’s rapport ruim een jaar eerder de geallieerden al bereikte. Ondanks dat de publicatie van het rapport vertraagd werd tot na het massatransport van 437.000 Hongaarse Joden naar Auschwitz, dat begon op 15 april 1944, is het toch aannemelijk dat het velen het leven heeft gered. Het rapport werd op 15 juni 1944 gepubliceerd door de BBC en op 20 juni 1944 door de New York Times. De wereldleiders hebben er toen bij de Hongaarse leider Admiraal Miklós Horthy op aangedrongen om te stoppen met het transporteren van de Joden. De transporten zijn daardoor op 9 juli 1944 gestopt, waardoor het leven van ongeveer 200.000 Joden gered werd.

Het tijdstip waarop het rapport is uitgebracht blijft iets om over te redetwisten. Het rapport was al aan Hongaarse ambtenaren gegeven voordat de transporten naar Auschwitz waren begonnen, maar het werd pas enkele weken later verspreid. Vrba was van mening dat er veel meer levens gered hadden kunnen worden als het rapport eerder was uitgegeven, aangenomen dat als de Hongaarse Joden geweten hadden dat ze vergast werden in plaats ver hergevestigd, zoals de Duitsers hen vertelden, ze misschien gevlucht waren of gevochten hadden in plaats van in de trein te stappen. Hij beweerde dat het rapport opzettelijk werd achtergehouden door de Joods-Hongaarse Hulpverlenings Organisatie, zodat de complexe maar nutteloze onderhandelingen over het uitwisselen van Joden voor geld of goederen tussen het Comité en Adolf Eichmann, de SS-officier verantwoordelijk voor de transporten, niet in gevaar kwamen.

Vrba werd later professor in de farmacologie aan de University of British Columbia. Hij overleed op 27 maart 2006 in Vancouver, Canada. Hij was na de oorlog een van de belangrijkste getuigen bij processen tegen de nazi-beulen. Over zijn kampervaringen schreef hij een indrukwekkend boek: ‘Ik ontsnapte uit Auschwitz’. Een groot deel van het boek bevat een minutieuze beschrijving van de verschrikkingen van het kampleven. Vrba overleeft door zijn onvoorstelbare levenswil, zijn slimheid en soms door puur geluk. De lucide, bijna achteloze stijl waarin het boek geschreven is, maakt de beklemming ervan nog groter. Na zijn ontsnapping merkt Vrba hoe moeilijk het voor het menselijk verstand is om het idee van de massamoord van Auschwitz te verwerken. Er wordt aanvankelijk niets gedaan met zijn waarschuwing dat begonnen zal worden met de massavernietiging van de Hongaarse joden. Het beroemde Vrba-Wetzlerrapport werd later bekend als de zogenaamde Auschwitz Protocollen. Ze zijn integraal opgenomen op de site www.ikontsnapteuitauschwitz.nl.

Het boek is een indrukwekkend document, dat getuigt van Vrba’s onuitputtelijke overlevingskracht en drang om te overleven, dat ook getuigt van de ongelofelijke gruwelijkheden die door het nazi-regiem zijn begaan en een onnavolgbare oproep is om nooit te vergeten. Ook voor degenen die menen al zo veel over de oorlog en de holocaust te hebben gelezen een absolute aanrader. Ter gelegenheid van het feit dat zeventig jaar geleden kamp Auschwitz werd bevrijd is het boek voor een speciale rpijs van € 10,00 opnieuw op de markt gebracht.

Rudolf Vrba
IK ONTSNAPTE UIT AUSCHWITZ

Oorspronkelijk: I cannot forgive, 1963
uitgeverij Kosmos, 2015, 404 pagina’s
ISBN 978.94.0190.524.4
Prijs € 10,00
.
.
.
.
Wie een zeer gedetailleerde recensie op het boek wil lezen (uit 2007) verwijs ik graag naar:
http://www.go2war2.nl/artikel/1628/Ik-ontsnapte-uit-Auschwitz.htm

Bewaren