MUIZENEST

Jouno Birnbaum (Joke Pereboom) werd op 4 april 1939 in Rotterdam geboren. Zijn vader Henri Birnbaum was daar administrateur van het Joodse kerkhof. Henri Birnbaum had drie broers en een zus, die alle vier in Auschwitz of Sobibor om het leven kwamen: Marcus Birnbaum (1891-1943), Louise Cahn-Birnbaum (1892-1943), Betsij Workum-Birnbaum (1893-1943) en Simon Sigmund Birnbaum (1894-1943). Ook hun echtgenoten, kinderen en aangetrouwde familieleden werden tijdens de oorlog bijna allemaal vermoord.

Alleen van Simon Sigmund Birnbaum (Amsterdam, 17 juni 1894-Sobibor, 23 juli 1943), de oom van Jouno Birnbaum is een redelijke beschrijving te vinden. Op 17 november 1924 trouwde Simon met Jeanne Charlotte Lang (Zürich, 11 augustus 1904-Sobibor, 23 juli 1943). Het echtpaar kreeg drie kinderen. De eerste twee werden in Amsterdam geboren: Eugène Arthur op 2 september 1925 en Doris Sabine op 27 april 1928. In februari 1931 verhuisde de familie Birnbaum van Amsterdam naar Hilversum. Daar werd op 13 februari 1936 Elly Rosalie geboren. De verhuizing naar Hilversum was nodig vanwege de aanstelling van Simon als directeur van het Bioscooptheater Casino (voorheen Feest- en Concertgebouw Trianon). Het pand met een voor die tijd vooruitstrevende architectuur werd in 1912 gebouwd als autogarage en showroom voor de welgestelden uit Hilversum en omstreken. Simon was actief in het Hilversumse Joodse leven: hij was penningmeester van de Nederlands-Israëlitische Gemeente Hilversum en tijdens de oorlog werd hij plaatselijk Hoofdvertegenwoordiger van de Joodse Raad te Hilversum. In 1939 nam men de Duits-Joodse vluchteling Heinz Erich Pfifferling (1926-1945) in huis. Samen met zijn broer Edgar was Heinz op 7 december 1938 in Nederland aangekomen. De jongens werden eerst in quarantaine geplaatst, kwamen in januari 1939 aan in jeugdherberg ‘De Kleine Haar’ in Gorssel, een vluchtelingenkamp voor jongens, uiteindelijk via het burgerweeshuis in Gouda kwam Heinz bij het gezin Birnbaum. In de beginjaren van de oorlog moest het gezin terugverhuizen naar Amsterdam, Heinz Pfifferling werd overgebracht naar Westerbork. Tijdens de oorlog heeft het gezin tevergeefs geprobeerd om met een naar alle waarschijnlijkheid vervalst Hondurees paspoort aan deportatie te ontkomen. Het stempel op het paspoort staat op 30 juni 1943, maar tien dagen eerder waren de vijf leden van het gezin al aangekomen in kamp Westerbork. Een maand later, op 20 juli 1943, vertrok hun transport naar Sobibor. Daar werden ze op 23 juli 1943 vermoord. In Hilversum zijn aan de Diependaalse Drift 20 Stolpersteine geplaatst voor de familie Birnbaum en voor Heinz Pfifferling. In Eisenach zijn ook Stolpersteine gelegd voor Heinz, zijn broer Edgar en hun ouders.

Henri Birnbaum kwam op 30 september 1944 in Auschwitz om het leven. Zijn vrouw Lydia Birnbaum-Hausdorff (1906-2003) en hun drie kinderen overleefden allen de oorlog. Lydia vertrok naar Israël, waarschijnlijk met medenemen van drie kleine kinderen. Jouno Birnbaum verbleef in onderduik bij het gezin van Piet Cox (1878-1950) en Maria van Lier, een ouder, katholiek echtpaar in Melderslo. Van die periode stamt bovenstaande foto van Jouno in de tuin in Melderslo.