MUIZENEST

In de vier nummers in juni 1945 – De Zwerver 47 (3 juni 1945) tot De Zwerver 50 (29 juni 1945) – stonden in totaal 71 oproepen (er is genummerd tot 72, maar nr. 39 is per ongeluk overgeslagen) over personen waarvan nog steeds niet bekend was of zij nog leefden en zo ja, waar ze dan verbleven. De oproepen waren steeds voorzien van de toevoeging met spoed te berichten aan het Centraal Bureau van de LO-LKP indien men nuttige informatie kon verstrekken. Zie hier voor het overzicht van de 71 oproepen.
In De Zwerver nummer 50 van 29 juni 1945 verscheen de volgende oproep: ‘Willem Hanegraaf, geb. 20-9-’21, wonende te Den Haag, P. v. Troostwijkstr. 255; gearresteerd 12 October 1944 en naar Scheveningen gebracht.’

Willem Hanegraaf (Nijmegen, 20 september 1921 – Waalsdorpervlakte, 6 november 1944) was een ongehuwde zoon van het gereformeerde Nijmeegse echtpaar Govert Hanegraaf (Gameren, 13 augustus 1893) en Antje de Zwart (Boksum, 11 november 1892). Hij werkte bij het uitbreken van de oorlog in Den Haag als kantoorbediende bij het Bedrijfschap Zuivel. In mei 1941 raakte hij bij het verzet betrokken toen in Rijswijk en Delft werd herdacht dat een jaar eerder de Duitse inval had plaatsgevonden. Er werden in beide plaatsen duizenden enveloppen met illegaal vervaardigde circulaires verspreid. In mei 1943 hielp Hanegraaf mee bij het verzenden door het verzet van duizenden circulaires waarin Nederlandse officieren en militairen werd opgeroepen geen gehoor te geven aan de Duitse oproep zich te melden voor krijgsgevangenschap. Tot september 1944 was Willem Hanegraaf voor de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) de rayonleider in het Haagse Laakkwartier. Daarnaast zorgde hij voor de verspreiding van het illegale blad Trouw en had hij contact met de illegale PTT-groep in Den Haag. In september 1944 zei hij zijn baan bij het Bedrijfschap Zuivel, ging in onderduik en richtte zich vanaf dat moment volledig op het verzetswerk.  Onder de naam Wim van Loon werd hij de leider van de Haagse Knokploeg, die al verschillende overvallen op haar naam had staan. De groep had onder meer in de zomer van 1944 een distributiekantoor in Doorn overvallen, had ruim 12.000 gulden buit gemaakt bij een overval op een bijpostkantoor van de Nederlandsche Akkerbouw Centrale in de Appelstraat in Den Haag, werd een postauto overvallen en werd ook een overval uitgevoerd op het Bedrijfschap Zuivel, zijn voormalige werkgever. In de nacht van 13 op 14 mei 1944 hadden leden van de groep ook brand gesticht bij de Pander vliegtuigfabriek in Rijswijk, waarbij de opslagplaats, enkele vliegtuigen in aanbouw en de fabriek zelf helemaal afbranden. Op 21 juli 1944 liquideert Chris Boer in Rijswijk Martinus Elfering, de opperstormleider van de Landmacht die verbeten jacht maakte op het verzet in Den Haag en Rijswijk. Na de begrafenis van Elfering enkele dagen later koppen de kranten: ‘Landwacht-kompagniechef door terroristen vermoord’ en het verzetskrantje Vrijheid berichtte: ‘In Rijswijk is de bandiet Elfering naar de hel gezonden’.

Op 12 oktober 1944 deed de Sicherheitspolizei na een tip van een verrader een inval op het adres Laan van Nieuw-Oost-Indië 240 in Den Haag, het vaste adres van de knokploeg van Wim Hanegraaf, een van de drie knokploegen die in 1944 in Den Haag actief waren. Bij de inval trof de Sicherheitsdienst telefoonlijsten aan en belden vervolgens iedereen een voor een op met het dringende verzoek snel langs te komen. Elk van de argeloze verzetsmensen kon op deze manier nadat ze waren binnengelaten worden gearresteerd. Aan het eind van de dag had de Sicherheitsdienst maar liefst 53 verzetsmensen opgepakt. Daaronder waren Henk de Bont, Pieter Christiaan Colthoff, Stefan Driesprong, Albert Kleisen, Vilmos Obermeijer en Henk Coenraad Buning. Het verzet in Den Haag was hiermee een zware slag toegebracht. De meeste gearresteerden werden op 28 oktober op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd. Een van de vele opgepakten was Willem Hanegraaf. Hij werd eerst overgebracht naar het Oranjehotel in Scheveningen Op 6 november 1944 werd hij samen met vier andere mensen uit verzetsgroepen uit de regio Den Haag op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd, die ook zestien dagen eerder op het vaste verzetsadres waren opgepakt: Jan van der Sloot (Rotterdam, 18 februari 1911), een opperwachtmeester van de politie te Delft en leider van de LO en de KP Delft, Frank Rijk van Ommeren (Paramaribo, 4 november 1918), een lid van de LO en KP Den Haag, die Joodse onderduikers hielp aan onderduikadressen en distributiebescheiden, en uitbetaler in het district Den Haag van het Nationaal Steun Fonds (NSF), Arnold Drughorn (Den Haag, 29 mei 19180, ook een lid van de KP Den Haag en Henk Gottlieb (Den Haag, 13 januari 1916), lid va de KP Den Haag en de Binnenlandse Strijdkrachten.

Op 3 augustus 1946 verscheen in De Zwerver, nr. 31 een In Memoriam voor zowel Willem Hanegraaf en Jan Gottlieb, waarvan inmiddels duidelijk was geworden dat ze op de Waalsdorpervlakte waren gefusilleerd, maar de exacte datum blijkbaar nog niet bekend was. In de aanhef werd abusievelijk de datum van 7 november 1944 vermeld. De tekst bij Willem Hanegraaf (in verzetskringen bekend onder de schuilnamen ‘Wigleven’ en ‘Van Loon’, luidde:
Nog herinner ik me zijn eerste bezoek, om over illegaal werk te spreken. Dat was reeds in 1940 en ’41. Het eerste werk, dat hij verrichtte, was niet in organisatie-verband. Een van de eerste keren, het was de Mei-herdenking in 1941, hadden we ettelijke duizenden circulaires te posten in Rijswijk en Delft. Ongelovelijk koelbloedig stopte hij enveloppe na enveloppé in de bus, terwijl de Duitsers bij groepjes passeerden. Om half elf gingen we nog naar Delft en postten daar de rest. Om half twaalf naar huis, want om 12 uur moesten we binnen zijn. Natuurlijk kwam toen de nodige pech, Wims achterband begaf het. Achterop gezeten met een fiets aan de hand, kwamen we over twaalven thuis.
In Mei 1943 moesten 22.000 circulaires gericht aan de officieren en soldaten der Nederlandse landmacht verzonden worden. Wim was en direct voor te vinden. De gehele massa arriveerde op een bakfiets bij hem thuis, rechtstreeks afkomstig van den drukker R. Verseveldt, die eveneens zijn leven liet. Ondanks standrecht en patrouilleren van de Grüne Polizei trok Wim met zijtassen vol enveloppen en circulaires er op uit.
Later nam hij de rayonleiding der LO in het Laakkwartier te Den Haag over. Vol ijver en ambitie werkte hij. Zijn burgerlijke betrekking moest hij in de steek laten, maar zo kon hij zich ook geheel aan het werk wijden. Spoedig echter had hij ook een knokploeg bij elkaar en menige stunt heeft hij voortreffelijk in elkaar gezet. Het werk was hem toevertrouwd. Na September 1944 bemoeide hij zich alleen met KP-werk en droeg de rayonleiding der LO weer over. Ook verzorgde hij de P.T.T.-groep.
Helaas werd ook om hem het net der SD al dichter gesponnen. En bij de arrestaties op de Laan van N.O.I. werd ook Wim gegrepen. Juist om hem was het de SD te doen. „Tinus Osendarp” sloeg zijn slag en op 7 November werd Wim gefusilleerd met zijn vriend Henk Gottlieb. Hij was een flinke kerel, die wist wat hij waagde, maar ook wist, dat zijn leven in Gods hand was. God heeft hem geroepen en aan ons blijft slechts het herdenken en de plicht om nooit te vergeten.

Op 24 en 25 maart 1947 werden door de Dienst Identificatie en Berging van het Ministerie van Defensie op de Waalsdorpervlakte 22 stoffelijke resten in verregaande staat van ontbinding opgegraven uit een anoniem massagraf tegenover de Rijksspeurhondenschool. Daarvan konden er slechts elf worden geïdentificeerd, namelijk behalve van Willem Hanegraaf de al genoemde Frank Rijk van Ommeren, Arnold Drughorn, Albert Kleisen, Stefan Driesprong. Pieter Christiaan Colthoff, Vilmos Obermeijer ook Pieter Smits (Rotterdam, 14 november 1909), Franz Pril (Rheine, Duitsland, 14 oktober 1904), Frans Keve (Amsterdam, 10 september 1904) en Chris Eenstroom (Haren, 25 maart 1899). Willem Landgraaf werd op 21 april 1947 herbegraven op de Eerebegraafplaats Bloemendaal (vak/rij/nummer 40), waar ook zijn vier lotgenoten werden herbegraven.