MUIZENEST

Het Stichtse Pepertje was een illegale uitgeverij die werd opgericht door een aantal medewerkers van de illegale kranten Ons Volk, den vaderlant ghetrouwe en Oranje-Bulletin in Utrecht.

Ons Volk ontstond in de zomer van 1943 doordat studenten en pas afgestudeerden van de universiteiten in Leiden en Utrecht een nieuw illegaal periodiek wilde opzetten, dat in grote oplage kon worden verspreid, een populaire stijl had en zo veel Nederlanders zou aanspreken. Op die manier kon dan de geest van verzet onder de bevolking worden gestimuleerd. Omdat er geen overeenstemming kon worden bereikt over de opzet van het blad, besloten Han Gelder (Indologische Studies te Leiden), en Wim Eggink (kandidaat sociale geografie te Utrecht) om samen de redactie en uitgave te gaan verzorgen. Zij vonden dat er behoefte was aan echte verzetsliteratuur tegen aantasting van ‘de humaniteit’. Ons Volk verscheen vanaf 7 oktober 1943 tot en met 5 juli 1945 in gedrukte vorm vooral in Amsterdam, Utrecht en Den Haag, tot september 1944 maandelijks, daarna ongeveer 2 keer per maand. De oplage varieerde tussen de 55.000 en 120.000 exemplaren.

Oranje-Bulletin ontstond doordat in juli 1944, na de invasie door de geallieerden in Normandië, een van de redacteuren van de Utrechtse uitgave van Ons Volk vond dat er een plaatselijk volledig autonoom centrum voor berichtgeving moest komen dat onder alle omstandigheden zou kunnen blijven doorwerken. Jan van Mansvelt (Winsum, 16 november 1921 – Haarlem, 23 april 1987) kocht een kleine Johannisbergerpers, die door de Amsterdamse Grafische School naar Utrecht gebracht en door de Provinciale Utrechtse Elektriciteits Maatschappij (PUEM) werd aangesloten op de krachtstroomleiding, die ook het Duitse Marinehospitaal van elektriciteit voorzag. Dat moest betekenen dat de elektriciteitsvoorziening gegarandeerd was. Mocht de elektriciteit toch wegvallen, dan had men een rotaprintmachine die met mankracht kon worden bediend achter de hand. Voor de uitgave van dit Oranje-Bulletin, dat in verschillende lokale edities verscheen, werd samengewerkt met een groot aantal andere verzetsbladen: De Geus, Ons Volk, Het Parool, Vrij Nederland, Je Maintiendrai, Voor God en den koning, De Waarheid, Trouw, Ons Vrije Nederland, De Nieuwsbode en Slaet op den Trommele. De eerste Utrechts editie verscheen op 4 september 1944, daarna verscheen het blad met nieuwsberichten en mededelingen tot 1 mei 1945 één tot vier keer per week in een oplage tussen de 2.500 en 15.000 exemplaren. Het blad bevatte ook vaak opinieartikelen en karikaturen die op de actuele situatie waren gebaseerd. In overleg met de verschillende deelnemende bladen werd een redactiecommissie gevormd die bestond uit: J. van Mansvelt (Ons Volk), mej . C. s’Jacob (Vrij Nederland) en A. Ekker (Het Parool).  De technische verzorging bleef geheel in handen van Ons Volk (coördinatie: mevr. J. Eggink-van Hellenberg Hubar; zetter: K. van Es; drukkers: F. Ameling, F. Sobels, J. Muus, A. Maris, P. Laseur, M. Terlouw; verspreiding: W. Cornelis, H. Sturm, mej. J.C. Sobels). Sturm werd op 12 maart 1945 gefusilleerd, Muus en Laseur kwamen op 7 mei 1945 in een vuurgevecht om het leven.

Het verzorgen en verspreiden van het illegale blad was niet alleen een gevaarlijk, maar ook een kostbare onderneming. Om nu te zorgen dat voldoende financiële middelen beschikbaar waren, richtten beide illegale bladen een kleine uitgaverij op, Het Stichtse Pepertje. Drukkers van het blad waren opnieuw F.A. Ameling en F.H. Sobels. De uitgeverij legde zich toe op het uitgeven van humoristische boekjes met spotprenten en cartoons, omdat verondersteld mocht worden dat deze gretig aftrek zouden vinden. Voor die cartoons werd de tekenaar Andries Frederiks benaderd, een employee van de Nederlandse Spoorwegen die veel posters en ander reclamewerk voor zijn werkgever produceerde. Onder het pseudoniem Tyl of Tyl Uilenspiegel ging hij werken voor Het Stichtse Pepertje, maar zijn tekeningen verscheen ook al snel in andere bladen. Frederiks kreeg de teksten van de nieuwe berichten en artikelen aangeleverd en hij maakte hierbij naar eigen inzicht de illustraties, die hij rechtstreeks tekende op de drukplaten van de kleine Rotaprint van de uitgeverij. Frederiks maakte onder meer de bekende ‘ezelprent’ en de Kapituliere-tekening, verzorgde een drietal Mosquito-kalenders, maakte tekeningen voor het boekje ‘Thank you’ om de bevrijders van Nederland te bedanken en illustreerde de uitgave van het gedicht ‘Vooravond Kerstmis 1944’ van Aad den Doolaard. OP 1 mei 1945 werd door Ons Volk een slotnummer uitgegeven en staakte alle eigen uitgavenen publicaties waaraan men had meegewerkt, dus ook Het Stichtse Pepertje.