MUIZENEST

7 –  Zelflichtgevende verven

De gevaren van radium werden aanvankelijk niet goed begrepen, de commerciële mogelijkheden des te beter. In het theater werd hoofdzakelijk de term ‘radium’ als wervend middel ingezet, van daadwerkelijk gebruik van het gevaarlijk goedje was meestal geen sprake. Dat werd bij industrieel gebruik een stuk anders. Men ging radium gebruiken voor het produceren van zelflichtgevende verven voor horloges, nucleaire panelen, vliegtuigschakelaars, klokken en wijzerplaten van instrumenten. Een zelflichtend horloge met radiumverf bevatte ongeveer 1 microgram radium. In 1917 werd in Chicago de Radium Dial Company opgericht, een divisie van de Standard Chemical Company, dat de radiumverf Undark produceerde om in hun fabriek in East Orange lichtgevende horloge- en klokwijzerplaten te produceren. Het snel werd kort daarna verplaatste naar Ottawa, Illinois om dichter bij de belangrijkste klant te zijn, de Westclox Clock Company. Op haar hoogtepunt werkte voor de Radium Dial Company ongeveer 1.000 jonge vrouwen, voornamelijk Italiaanse immigranten, die hun eigen verf mengden uit radiumpoeder. Om een ​​fijne penseelpunt te krijgen voor het schilderen van de kleine cijfers, maakten de fabrieksarbeiders de penseelpunt tussen hun lippen nat. Sommigen beschilderden zelfs hun lippen en tanden met de lichtgevende verf om hun echtgenoten en vriendjes te verrassen. Dagelijks werden door hen ongeveer 4.3000 wijzerplaten afgeleverd. In 1922 begonnen veel van de wijzerplaatschilders verontrustende gezondheidsproblemen te krijgen. Toen ze naar artsen gingen over pijnlijke zweertjes in de mond en tandbederf, waren de artsen geschokt toen ze ontdekten dat de botten in hun gezicht en kaken waren gedesintegreerd. Veel vrouwen kregen toen kanker. Artsen vermoedden dat het plotselinge begin van deze vreselijke ziekte bij gezonde jonge vrouwen werd veroorzaakt door de blootstelling aan radiumverf. Verschillende werknemers stierven als gevolg van de werkzaamheden, maar hoewel de gezondheidsrisico’s van radium van lieverlee steeds duidelijker werden, ging het bedrijf tot 1940 verder met het schilderen van fluorescerende wijzerplaten.

Die risico’s waren aan het licht gekomen door de problemen bij de United States Radium Corporation, dat in 1914 in New York werd opgericht voor de productie van radioluminescerende verf en vervolgens op de toepassing van die verf. Al snel bemerkten tandartsen dat verschillende wijzerplaatschilders allerlei problemen hadden: tandpijn, losse tanden, laesies en zweren, tandextracties die maar niet genazen. Veel van de vrouwen kregen later te maken met bloedarmoede, botbreuken, necrose van de kaak (de ‘radiumkaak’), problemen met de menstruatie en onvruchtbaarheid. Tandartsen, artsen en onderzoekers gaven echter een tijdlang gehoor aan de verzoeken van de bedrijven om hun bevindingen geheim te houden. In 1923 stierf de eerste wijzerplaatschilder. Vóór haar dood viel haar kaak weg van haar schedel. In 1924 waren vijftig vrouwen die in de fabriek hadden gewerkt zieken waren er ongeveer tien overleden. Op aandringen van het bedrijf schreven medici de sterfgevallen onder de werknemers toe aan andere oorzaken, vooral aan syfilis, een beruchte seksueel overdraagbare infectie. In 1927 stierven dertig werkneemsters aan de blootstelling aan straling. Verschillende werden begraven op de Rosedale-begraafplaats in Orange, waar met behulp van Geigertellers nog steeds een verhoogde radioactiviteit wordt waargenomen. Veel andere arbeiders werden ziek. Vijf stervende vrouwelijke wijzerplaatschilders (de ‘Radium Girls’), die de op radium gebaseerde lichtgevende verf op de wijzerplaten van horloges en klokken moesten aanbrengen, spanden een opzienbarende rechtszaak aantegen het bedrijf. Zij kregen de opdracht hun penselen te likken om ze een fijne punt te geven, waardoor ze dagelijks een beetje radium binnenkregen. Het bedrijf gaf de opdracht omdat het gebruik van vodden of het spoelen met water meer tijd kostte en meer materiaalkosten met zich meebracht, aangezien de verf was gemaakt van radiumpoeder, zinksulfide (een fosfor ), Arabische gom en water. Sommigen schilderden ook hun vingernagels, gezichten en tanden met de gloeiende substantie. Hun blootstelling aan radium veroorzaakte ernstige gevolgen voor de gezondheid, waaronder zweren, bloedarmoede en botkanker. Tijdens de rechtszaak bleek dat de wetenschappers en het management van het bedrijf aanzienlijke voorzorgsmaatregelen hadden genomen om zichzelf te beschermen tegen de gevolgen van straling, maar dat de hun werkneemsters onbeschermd bleven. Bovendien hadden de bedrijven jarenlang geprobeerd de gevolgen te verdoezelen en aansprakelijkheid te vermijden door vol te houden dat de slechte gezondheid van de Radium Girls kwam omdat ze aan syfilis leden. Door de rechtszaak werden de nadelige effecten van radioactiviteit algemeen bekend en werden schilders van radiumwijzerplaten geïnstrueerd in de juiste veiligheidsmaatregelen en voorzien van beschermende uitrusting. In het bijzonder likten schilders van wijzerplaat niet langer aan verfkwasten. De United States Radium Corporation ging in 1928 failliet.

Radium werd echter na de ontdekking door Pierre en Marie Curie niet alleen populair bij de fabrikanten van wijzerplaten. Helaas dachten velen ook dat radioactiviteit erg gezond was. Al snel werd het chemische element in de Verenigde Staten toegevoegd aan bepaalde voedingsmiddelen, crèmes en zelfs water. Enorm veel mensen werden hierdoor blootgesteld aan straling. Minutieuze verdunningen van radium werden toegevoegd aan thee, gezondheidstonicums, ijsjes, lippenstiften, badzout, kostuums die gloeiden in het donker en een eindeloze reeks andere producten. Vanwege de veronderstelde helende krachten werd het toegevoegd aan tandpasta, haarcrèmes en zelfs voedingsmiddelen. Na de zaak van de Radium Girls en het besef hoe desastreus ze konden uitpakken voor de gezondheid raakte de meeste middelen al weer snel uit de mode en werden de producten in de meeste landen ook verboden.

8 – De Radithor

De Radithor was een bekend patentgeneesmiddel/slangenolie dat bestond uit drievoudig gedestilleerd water dat minimaal 1 microcurie van elk van de Radium 226- en 228-isotopen bevatte. Radithor werd tussen 1918 en 1928 vervaardigd door de Bailey Radium Laboratories. Het werd geadverteerd als een “Perpetual Sunshine” en er werd gezegd dat het maagkanker en psychische aandoeningen genas en de seksuele kracht en vitaliteit herstelde. De werkelijkheid voor velen was echter gruwelijk anders. Het bekendste verhaal over is dat van de Eben Byers, die stierf nadat zijn gezichtsbeenderen uiteenvielen. Eben Byers, op 12 april 1880 geboren in Pittsburgh, had als zoon van een rijke industrieel een bevoorrecht leven kunnen leiden. Zijn vader Alexander Byers was een kunstverzamelaar, financier en president van zijn gelijknamige staalbedrijf en de National Iron Bank of Pittsburgh. Eben Byers bezocht de beste scholen in de Verenigde Staten en leek een onbezorgde toekomst te hebben. Hij was ook een voortreffelijk golfer, die in 1906 het Amerikaanse amateurgolfkampioenschap won. Na zijn studie aan Yale maakte zijn vader hem voorzitter van AM Byers Company, een van de grootste smeedijzerproducenten in Amerika. In november 1927 was Eben Byers per trein op weg naar huis om de jaarlijkse Yale-Harvard-voetbalwedstrijd bij te wonen, toen de trein onverwachts flink moest remmen. Eben viel daardoor van zijn ligplaats en verwondde daarbij zijn arm. Niets opzienbarends maar zijn arts adviseerde hem als behandeling dagelijks een flesje Radithor te nemen, het nieuwe opzienbarende geneesmiddel. William J. Bailey, een drop-out uit Harvard die zichzelf ten onrechte uitgaf als arts, had met succes Radithor onder huisartsen geïntroduceerd door hoge kortingen te geven op elke fles Radithor die ze voorschreven. In de loop van drie jaar nam Eben Byers maar liefst 1.400 doses van het radiumwater, waarbij hij tot drie flessen Radithor per dag dronk. Van 1927 tot 1930 beweerde hij dat het hem een ‘versterkt’ gevoel gaf, hoewel sommige rapporten suggereren dat hij het om een meer wellustige reden gebruikte. Hij stond namelijk al bij zijn klasgenoten op Yale bekend als ‘Foxy Grandpa’ vanwege zijn soepele omgang met de dames. De drankjes Radithor brachten zijn beroemde libido weer terug toen hij eind veertig naderde. De bijwerkingen waren echter verwoestend. Byers ontwikkelde namelijk de beruchte ‘Radithor-kaak’. In 1931 kreeg hij eerst te maken met extreem gewichtsverlies en overmatige hoofdpijn. Vóór zijn vroege dood begon zijn kaak uiteen te vallen en uiteindelijk viel de hele onderste helft van zijn gezicht eraf als gevolg van zijn blootstelling aan het dodelijke radioactieve materiaal. Pijn ervoer hij daarbij niet, maar inmiddels zag de voormalige charmeur er monsterlijk uit. Tegen die tijd was de Federal Trade Commission (FTC) al aan een onderzoek naar Radithor als gevaarlijke drug begonnen. Het bureau vroeg Byers om te getuigen, maar omdat hij te zoek was, kwam namens de FTC een advocaat naar Byers’ landhuis op Long Island. Die schreef: ‘Een gruwelijker ervaring in een prachtigere omgeving is moeilijk voor te stellen… Byers’ hele bovenkaak, met uitzondering van twee voortanden en het grootste deel van zijn onderkaak was verwijderd. Al het resterende weefsel van zijn lichaam viel uiteen en er vormden zich feitelijk gaten in zijn schedel.’ Op 31 maart 1932 stierf Byers op 51-jarige leeftijd. Er zat zoveel radium in zijn lichaam dat zelfs zijn adem radioactief was. Hij moest worden begraven in een met lood beklede kist om te voorkomen dat straling in de omringende grond zou sijpelen. De FTC sloot daarna direct het bedrijf van William J. Bailey en ging vervolgens achter soortgelijke producenten aan.