MUIZENEST

9 – Het cosmeticamerk Tho-Radia

Vanaf 1932 werd in Frankrijkdoor een farmaceutisch het cosmeticamerk Tho-Radia geproduceerd ‘voor farmaceutische producten, schoonheidsproducten en parfums’. Rond 1910 kwam de apotheker Alexandre Jaboin met de theorie van ‘microcurietherapie’, geïnspireerd door het succes van curietherapie bij de behandeling van bepaalde vormen van kanker. Hij ging ervan uit dat zeer kleine doses radium levende cellen zouden stimuleren en hun energie zouden verhogen. Deze opvattingen waren niet wetenschappelijk aangetoond, maar ze veroorzaakten een rage voor met radium beladen medicijnen en cosmetica. Verschillende merken begonnen in de loop van de jaren tien de markt te exploiteren, met name Activa en Radior. Omstreeks 1920  trad apotheker Alexis Moussalli in dienst bij de farmaceutische laboratoria van Millot in Parijs. Gebruikmakend van zijn expertise op het gebied van zeldzame aardmetalen bedacht hij de schoonheidscrème Tho-Radia uit, die 0,5 mg thoriumchloride en 0,25 mg radiumbromide per 100 gr crème bevatte. Om zijn eigen merk goed in de markt te zetten, ging hij een samenwerking aan met de arts Alfred Curie, die geen enkele band had met Pierre en Marie Curie, maar de gelijke achternaam deed wonderen. Pierre en Marie Curie hebben blijkbaar nog even overwogen juridische stappen tegen het bedrijf te ondernemen. Alfred Curie registreerde het merk Tho-Radia op 29 november 1932 met de misleidende vermelding ‘naar de formule van Dr. Alfred Curie’. De gezichtscrème had vanwege de veelbelovende genezende en verfraaiende eigenschappen direct een groot succes in Parijs. Het assortiment  producten zou namelijk de bloedsomloop verbeteren en rimpels verwijderen, maar zou ook het haar en onaardse stralende glans gaven. De Tho-Radia-crèmes werden opgemerkt door hun herkenbare advertenties, waarin een jonge, blonde vrouw wordt afgebeeld die van onderaf wordt verlicht door zichtbare stralen. Vanaf 1937 werd hert gebruik van radium beperkt tot medische behandelingen en moesten producten met radium het opschrift ‘Gif’  0f ‘Toxisch’ bevatte. Het bedrijf paste nu de samenstelling aan om de productlijn te kunnen voortzetten.

10 – De Revigator-kruik

De Revigator-kruik was een pseudowetenschappelijk medisch apparaat dat bestond uit een keramische waterkruik waarvan de ruwe, poreuze binnenkant was bekleed met klei die carnotieterts bevatte, een kalium-uranium-vanadaatmineraal dat radon in het water vrijgaf als het radium in het erts verviel. Het apparaat werd in 1912 gepatenteerd door R.W. Thomas, een aandelenverkoper in Arizona. In 1923 verhuisde hij naar Zuid-Californië om te beginnen met de productie van zijn patent. Volgens de reclamecampagne bevatte de aardewerken kruik drinkwater dat was doordrenkt met ‘het verloren element van oorspronkelijke frisheid: radioactiviteit’. Na enkele succesvolle advertentiecampagnes, waarbij de kruik werd gepromoot als een gezonde praktijk die ziekten zoals artritis , winderigheid en seniliteit kon voorkomen, kon hij al in 1924 de enorme vraag niet kon bijhouden en besloot zijn bedrijf te verkopen aan Dow-Herriman Pump & Machinery Company. In de loop van de jaren twintig en dertig werden door de Radium Ore Revigator Company tot midden jaren dertig honderdduizenden geglazuurde keramische kannen verkocht. De kruik moest ’s nachts met water te worden gevuld, dat dan door het uranium en radium urenlang kon worden bestraald. De volgende dag kon het dan worden geconsumeerd. De fabrikant adverteerde met de slogan: ‘Elke avond de pot vullen. Drink vrijelijk… als je dorst hebt en bij het opstaan ​​en naar bed gaan, gemiddeld acht of meer glazen per dag.‘ Later onderzoek door Michael Epstein van de Mount Saint Mary’s University wees uit dat het water een hoog radongehalte bevatte, maar schatte het gezondheidsrisico door straling als tamelijk laag in. Epstein zag de Revigator vooral als een poging spa- of bronwater na te bootsen, met de toenmalige veronderstelling dat bronwater radioactief was en je dat op deze manier zelf kon namaken. Daar stond tegenover dat het water ook hoeveelheden arseen, lood, vanadium en uranium bevatte, zodat de aanbevolen acht glazen Revigator-water wel een gezondheidsrisico waren. Er werd een mooie conclusie getrokken tussen het toenmalige gebruik van de Revigator en de huidige tijd: ‘Het was heel interessant dat mensen destijds iets dronken dat ze niet begrepen, gezien alles wat we nu weten over hoe schadelijk deze dingen zijn voor de menselijke gezondheid. Het is verbazingwekkend hoe graag bedrijven nieuwe ontdekkingen op de markt wilden brengen zonder een duidelijk inzicht te hebben in de risico’s die ermee gepaard gingen.’

11 – De Lifetime Radium Vitalizer Water Jar

Er was ook nog een concurrent op de markt die een vergelijkbaar product op de markt bracht. De National Radium Corporation (1925-1927), met vestigingen in Chicago en Denver bracht de Lifetime Radium Vitalizer Water Jar op de markt. Ook hier werd radon (radium-emanatie) aan drinkwater toegevoegd. In tegenstelling tot de keramieken Revigator was de Lifetime Radium Vitalizer verkrijgbaar in een prachtige afwerking in puur aluminium, onverwoestbaar en sierlijk. Een los korrelig materiaal onder een geperforeerde plaat op de bodem van de pot diende als radonbron. Dit materiaal werd in 1988 beschreven als 100-200 gram uraniumerts. De fabrikant verwees echter naar ‘een chemisch bereid radiumzout in de vorm van onoplosbaar radiumbariumsulfaat. De hoeveelheid is gemeten en gegarandeerd vrij van minerale vergiften zoals aangetroffen in carnotieterts, arseen, uranium, vanadium, enz..’ Ondanks de claim van een levenslange gezondheid ging het bedrijf ionisch genoeg al na twee jaar ten onder. Dat hoeft niet per se de liggen aan een gering succes van het product. Eigenaar William Bryan kwam in 1927 ongelukkig terecht onder een kapseizend voertuig, waarbij een been werd afgescheurd en hij zijn nek brak: ‘If the National Radium Corporation limped along after that, it wasn’t for very long.’

12 – Doramad Radioaktive Zahncreme

Doramad Radioaktive Zahn was een product van de Auergesellschaft uit Berlijn, die de radioactieve tandpasta vanaf de jaren twintig tot het eind van de Tweede Wereldoorlog op de markt bracht. Auergesellschaft gebruikte thorium en zeldzame aardmetalen bij het maken van industriële producten, waaronder mantels voor gaslantaarns. De tandpasta ontstond als bijproduct. Ze was licht radioactief omdat ze kleine hoeveelheden thorium bevatte, verkregen uit monazietzand. De radioactieve inhoud werd vanwege veronderstelde gezondheidsvoordelen gepromoot, waaronder een antibacteriële werking en een bijdrage aan het versterken van de ‘afweer van tanden en tandvlees’. Volgens het marketingmateriaal zou het werken omdat de biologische eigenschappen van thorium de bloedcirculatie in het tandvlees vergroten, ziektekiemen vernietigen en de ‘levenskracht’ in de weefsels van de mond zou vergroten. Op de achterkant van de tube van Doramad Radioaktive Zahncreme stond: ‘De radioactieve straling verhoogt de afweer van tanden en tandvlees. De cellen worden geladen met nieuwe levensenergie, de vernietigende werking van bacteriën wordt belemmerd. … Het polijst het tandglazuur zachtjes zodat het wit wordt en glimmend’. Het bedrijf beloofde stralend witte tanden en bacteriële extractie door de radioactieve stoffen. De tandpasta werd destijds beschouwd als een mijlpaal van technische prestaties en werd aangeprezen als een wondermiddel. Pas nadat de atoombommen in Hiroshima en Nagasaki waren gebruikt, werden de potentiële effecten van ioniserende straling onderkend.

Grappig weetje: Tijdens het Duitse militaire bestuur in bezet Frankrijk stal een groep Duitse wetenschappers al het thorium dat ze in bezet Frankrijk te pakken konden krijgen.  De Alsos-missie, een geheim Brits-Amerikaans project dat onderzocht of de Duitsers bezig waren met nucleaire technologie, vreesde dat de Duitsers de zware elementen gebruikten voor de verfijning van uranium in een atoombom. Nadat geallieerde agenten echter de vertegenwoordiger van een Duits chemisch bedrijf hadden gevangengenomen en ondervraagd, bleek al snel dat van de ontwikkeling van een atoombom geen sprake was en dat ze het spul slechts nodig hadden voor de productie van thoriumtandpasta.