DE EERSTE VLIEGTUIGBOM OP NEDERLANDSE BODEM

Honderd jaar geleden viel de eerste vliegtuigbom op Nederlandse bodem. De adellijke familie Graafland zat op de ochtend van 22 september 1914 aan de ontbijttafel toen in hun achtertuin een vliegtuigbom neerkwam. Een fout van de Britten, die tijdens de Eerste Wereldoorlog boven het centrum van Maastricht, een stad in het neutrale Nederland, niets te zoeken hadden. De geschiedenis staat beschreven in het onlangs verschenen boek Schampschot. Een klein Nederlands dorp aan de rand van de Groote Oorlog dat onlangs verscheen. Auteur Paul van der Steen koppelt in Schampschot het grote verhaal van de Eerste Wereldoorlog aan de geschiedenis van het dorp Eijsden. Daar schonden de Duitsers in 1914 ongewild de neutraliteit, vroeg de Duitse keizer in 1918 om onderdak in Nederland en veranderde het grote conflict de levens van duizenden gewone mensen.

De stippellijn op de kaart die de grens aangeeft tussen Nederland en België gaf in augustus 1914 plotseling ook de scheidslijn aan tussen oorlog en vrede. Om aan te geven waar het neutrale Nederland begon, hing men rood-wit-blauwe vlaggetjes aan de kerktorens en markante gebouwen. In weilanden aan de grens werden koeien gemolken met een vlaggetje ernaast. Het gebulder van geschut leek niet op te houden, lijken en kadavers stroomden met de Maas het land in en nadat Belgische buurdorpen waren platgebrand, kwam een enorme vluchtelingenstroom op gang. Het was natuurlijk een illusie dat door de Nederlandse neutraliteit alles zijn normale gang zou blijven gaan in een dorp dat pal aan de grens lag. De jaren 1914-1918 werden in een grensdorp als Eijsden heel anders beleefd dan in het hart van Nederland. Toen de Duitse keizer zich op een vroege ochtend in november 1918 juist hier meldde, kwam het einde van de oorlog in zicht. Maar de wereld was, ook in Eijsden, voorgoed veranderd. Op bijzondere verweeft historicus Paul van der Steen het grote verhaal van de Eerste Wereldoorlog met de weinig bekende grensgeschiedenis van vluchtelingen, overbevolking, smokkel en spionage.

Wat betreft de eerste vliegtuigbom op Nederlandse bodem ooit, bleef het bij de schrik van de Graaflands, een flinke krater, kapot glas en andere materiële schade, maar het had gemakkelijk anders af kunnen lopen. Naast het huis stond namelijk een school. Een fragment uit het boek:
Dat het fout kon gaan, bewees de eerste vliegtuigbom op Nederlandse bodem uit de geschiedenis, in de ochtend van 22 september 1914. Het gezin van jonkheer Alfred Graafland zat thuis aan de Brusselsestraat in de binnenstad van Maastricht aan het ontbijt, toen achter het huis een explosief viel. Ruiten sprongen, in een van de deuren zaten zeventien gaten, een muur raakte beschadigd en de bom liet in de tuin een krater na van een halve meter diep. De schrik was groot. De Maastrichtse burgemeester vond het nog een geluk bij een ongeluk dat niet de naburige school getroffen was, want ‘dan waren stellig tal van kinderen daarbij om het leven gekomen’. Het bleek uiteindelijk om een Britse bom te gaan. De regering in Londen vergoedde de schade ter grootte van 458,81 gulden. Pogingen van Graafland om een veelvoud van dat bedrag binnen te slepen voor immateriële schade, liepen op niets uit. ‘Alles maakt de indruk dat de moreele schok pas veel later gevoeld is door de bewoners,’ noteerde een medewerker van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag op de brief van de Maastrichtse jonkheer. Kenmerkend voor het toenmalige standsverschil was bovendien dat hij wel geld wilde zien voor zijn geschrokken gezin, maar niet voor zijn dienstmeid, die net de tuin was in gelopen op het moment dat de bom was gevallen en een paar meter ver weg was geslingerd’ .

zie ook: Historiek

De schade van de Britse bom achter een woning aan de Brusselsestraat in Maastricht.