COMMISSIE TOT ZAKEN DER ISRAËLIETEN (1814)
Op 6 juni jl. pleitte de arabist Jan Jaap de Ruiter in een opiniestuk in de Volkskrant voor een bindend lidmaatschap van alle Nederlandse islamitische centra en moskeeën in een nationaal overlegorgaan, voorgezeten door de overheid. De achterliggende gedachte was dat personen die aanslagen hebben gepleegd in naam van de islam vaak kortere of langere tijden verkeerd hebben in islamitische centra of moskeeën en dat er daarmee een mogelijkheid ligt voor islamitische leidslieden om dit soort informatie door te geven aan de autoriteiten. Daarnaast zou de instelling van zo’n overleg hoe dan ook nuttig voor het nader vormgeven van de islam in Nederland, net zoals dat indertijd het geval was met het vormgeven van een moderne joodse gemeenschap in ons land. Bij dat laatste doelt De Ruiter op de oprichting in 1814 door koning Willem I van een Commissie Tot Zaken der Israëlieten.
In de overwegend protestantse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden mochten Joden oorspronkelijk geen lid worden van een gilde en dus vrijwel geen enkel beroep uitoefenen. Sommigen zochten hun heil in het kredietwezen of de handel, verreweg de meesten probeerden echter als venter, marskramer of los-vaste arbeider wat te verdienen. De gilden verzetten zich in 1748 tegen de levendige straathandel. Handhaving van de strenge regels leverde rellen op en kritiek van de invloedrijke Isaac de Pinto. Begin 1795 maakte een inval van het Franse leger een eind aan het bestaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en namen de Fransen de macht over van de regentenaristocratie> Ze legden daarmee de basis voor de Bataafse Republiek en de eenheidsstaat zoals die er nu uitziet.
Niet lang na de komst van de Fransen richtte een kleine groep Joden onder leiding van Mozes Asser in Amsterdam een patriottenclub op. Onder de naam Felix Libertate (Gelukkig door Vrijheid) hielden zij in een lokaal aan de Nes hun eerste openbare vergadering met de bedoeling zich actief in te zetten voor gelijke rechten voor alle Joodse burgers in Nederland. De tijd was rijp voor dit streven, omdat het nieuwe bewind met tal van gevestigde tradities wilde breken. Het was de tijd van de Verlichting, een tijd van nieuw elan. Om zich van aandacht verzekerd te weten, richtten de Libertate-leden zich onophoudelijk met rekesten tot de leden van de Nationale Vergadering. de toenmalige regering. Deze Nationale Vergadering stelde de Joden op 2 september 1796 volledig gelijk aan de leden van andere (religieuze) gezindten. Met ingang van die datum werd een besluit afgekondigd dat ‘.. geen Jood zal worden uitgeslooten van eenige rechten of voordeelen die aan het Bataafsch Burgerregt verknocht zyn’. Dat de Vergadering met het gelijkheidsideaal instemde, was niet zo verwonderlijk tegen de achtergrond van het tijdens de Franse Revolutie gehanteerde adagium van ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’. In hetzelfde jaar (1796) werd de uitsluiting van Joden van het lidmaatschap van gilden ongedaan gemaakt. Met het aannemen van het decreet werd weliswaar een belangrijke stap gezet in het emancipatieproces van de Nederlandse Joden, maar voltooid was dat allerminst. Na 1796 drongen zij slechts langzaam door tot andere beroepen. De burgerlijke gelijkstelling was vooral van toepassing op mannen die het maatschappelijk al hadden gemaakt. Aan vrouwen, kleine zelfstandigen en zeker voor de grote massa van het zogenoemde lompenproletariaat gingen de positieve effecten van het inburgeringsdecreet voorbij. Voor de wet waren Joden nu weliswaar gelijk aan andere Nederlanders, maar in de praktijk was dat nog lang niet het geval. In Amsterdam, de enige West-Europese stad die voor de Franse Revolutie op geen enkele wijze de immigratie van Joden had beperkt, was de rechtsongelijkheid nog steeds sterk merkbaar. Zeker zestig procent van de Joden leefde geheel of gedeeltelijk van de bedeling. Het tij keerde, toen zij zich rond 1850, op de golven van de economische vooruitgang, een Joodse middenklasse kon profileren.
De Franse koning Lodewijk Napoleon rekende de Joden tot de ‘Hollandse natie’ en dus niet meer tot een aparte gemeenschap. De Joodse gemeenten bundelde hij in 1808 door instelling van het Opperconsistorie. Koning Willem I maakte van dit consistorie in 1814 de ‘Hoofdcommissie tot de Zaken der Israëlieten’. Het consistorie werd later onderverdeeld in een apart Nederlands-Israëlitisch (voor de Asjkenazische Joden) en een Portugees-Israëlitisch kerkgenootschap (voor de Sefardische Joden). Hoewel er nog steeds een scheiding was tussen Asjkenazim en Sefarden waren de inkomensverschillen tussen beide groepen Joden afgenomen. Na de Gouden Eeuw waren de Sefarden armer geworden en de Asjkenazim iets rijker. In de 19e eeuw behoorden de meeste Joden tot de onderste tree van de economie. Sefardische en Asjkenazische Joden gingen meer met elkaar om en begonnen ook meer onderling te trouwen.
Ik heb verder niet zoveel kunnen achterhalen van de resultaten van die Hoofdcommissie, wat een veeg teken is. Het zou me niet verbazen dat ze ze na de afsplitsing een stil bestaan hebben geleid en vervolgens een zachte dood zijn gestorven. Of het dus een goed voorbeeld is voor de islamitische verenigingen en stichtingen in ons land mag dus betwijfeld worden. Het feit dat zo’n commissie door de overheid moeten worden voorgezeten lijkt ook geen gelukkig aspect van het voorstel. Daarnaast is de primaire doelstelling (informatie doorgeven aan de overheid) al op voorhand een garantie dat de commissie onder de eigen achterban op niet veel vertrouwen mag rekenen.
Synagogen in Amsterdam – de Sefardische (links) en de Asjkenazische (rechts).
Kopergravure, Adolf van der Laan, 18e eeuw, collectie JHM, Amsterdam
MUIZENEST 
Ik wist van het bestaan van de Sefardische Joden maar niet van de Asjkenazische Joden en waarom de Sefardische Joden achtergesteld werd vergeleken bij de andere groepering en het feit dat we toen al Islamieten in NL hadden rondlopen. Erg interessant stuk. Waarom wordt dit niet op school in het vak geschiedenis gestopt geeft een beetje beter overzicht wat er eigenlijk afgespeeld heeft in de NL geschiedenis
LikeLike
L.S.
Zie ook dit artikel van mijn hand over dit onderwerp.
Met vriendelijke groet,
JJdR
Klik om toegang te krijgen tot 06dc7c8b-1819-4750-8e29-50313da16f75_TPCS_116_DeRuiter.pdf
LikeLike