MUIZENEST

Sasha Stone (19 december 1895 – 6 augustus 1940) was een stateloze fotograaf, die Aleksander Steinsapir in St. Petersburg, Rusland werd geboren in een Joods gezin. Van 1911 tot 1913 studeerde hij in Warschau elektrotechniek aan het Warschau Technisch Instituut. Na afronding van de studie emigreerde hij naar New York en werkte een paar jaar kort bij de Edison Company in New Jersey. In 1917 nam hij dienst in het Amerikaanse leger, diende tijdens de Eerste Wereldoorlog in Frankrijk en na de oorlog volgde hij in Parijs een opleiding aan het Art Training Center van het American Expeditionary Forces (AEF). Na zijn eervolle militaire ontslag werkte hij in Parijs als beeldhouwer. In 1918-1919 verhuisde hij naar Berlijn, samen met de Belgische fotografe Wilhelmine Schammelhout (1892-1975), die na hun huwelijk in 1922 als Cami Stone door het leven zou gaan en deze naam ook na hun huwelijk aanhield. Hij hield nog en tijdlang zijn Parijse studio in Rue de Plantes aan. Die dan tijdelijk door zijn neef Harry Ossip Meerson kon worden gebruikt. Die verzuimde echter de huur te voldoen, werd uit het huis gezet en de huurovereenkomst van Stone werd beëindigd.

In Berlijn werkte Sasha samen met de beeldhouwer Aleksandr Archipenko en schreef artikelen voor het tijdschrift G-Material zur elementaren Gestaltung, een avant-gardistisch tijdschrift dat vanaf 1923 werd uitgegeven door Hans Richter. De kunstenaar en filmmaker Richter was van 1917 tot 1919 intensief betrokken geweest bij de eerste activiteiten van de Dada-beweging. In het tijdschrift werd gepubliceerd over de kunstenaars, architecten en schrijvers die banden hadden met Dada, De Stijl en het internationale constructivisme. Het internationaal gericht tijdschrift was vooral geïnteresseerd in moderne constructieve vormen, waaronder gebouwen, vliegtuigen, auto’s en stadsplanning en film- en fotomontage. Er verschenen van 1923 tot 1926 vijf nummers in het Duits geproduceerd, waaraan onder meer Theo van Doesburg, Ludwig Mies van der Rohe, Kurt Schwitters, Piet Mondriaan, George Grosz, John Heartfield en Man Ray bijdrages leverden. Al in 1927 werden Richters films gecensureerd omdat ze werden beschouwd als ondermijnend voor de sociale orde. Als jood, moderne kunstenaar en lid van de politieke oppositie werd Richter na 1933 gedwongen Duitsland te verlaten. Hij emigreerde hij naar de Verenigde Staten.

Werk van Sasha Stone werd ook gepubliceerd in Die Form, Das Kunstblatt, UHU, Berliner Illustrirte Zeitung, Der Querschnitt, Gebrauchsgraphik en Die Dame. In 1924 openden Sasha en Cami hun eigen studio in Berlijn, genaamd Atelier Stone, dat was gespecialiseerd in fotografie voor industrieel of commercieel gebruik. In 1928 veranderde hij officieel zijn naam in Sasha Stone en werd schilder, maar hij daarmee weinig succes. Na de Depressie en enorme economische neergang in Europa richtte Sasha zich op fotografie als belangrijkste bron van inkomsten. Sasha was een uiterst veelzijdige fotograaf geworden en werkte met portretten, journalis-tiek, hoofdfoto’s, advertenties, onroerend goed, mode en architectuurfoto’s. Zijn foto’s verschenen in Adolf Behne’s editie van Berlijn in Bildern en in de reisgids Parijs van Paul Cohen-Portheim. Sasha maakte foto’s voor surrealistische tijdschriften zoals Varietés in België en Bilfur in Parijs. Zijn werk werd gepresenteerd in de eerste internationale fototentoonstelling Fotografie der Gegenwart in Essen en Werkbunds tentoonstelling Film und Foto in Stuttgart. Sasha Stone en Cami Stone waren in de jaren 1920 en 1930 succesvolle fotografen.

Vanwege het opkomende nationaalsocialisme verhuisde Sasha en Cami in 1931 naar Brussel, de geboorteplaats van Cami. Daar bleven ze wonen tot het jaar van hun scheiding op 15 februari 1939. In 1933 maakte het paar in Brussel deel uit van de Exposition Internationale de la Photographie. In 1933 werd in het blad Les Femmes een portfolio met twintig naakten van Sasha Stone gepubliceerd, dat via het Franse tijdschrift Arts et Metiers Graphique als boekwerk verscheen. Stone was niet tevreden met de geleverde kwaliteit en de twee geplande volgende portfolio’s ‘Hommes’ en ‘Adolescents’ werden nooit gepubliceerd. Hij besloot kort daarna een verbeterd portfolio onder zijn eigen naam ‘Editions Internationales Stone’ uit te brengen, dit keer met 25 originele gelatinezilverdrukken. Het uiterlijk van het album 25 Nus Femmes is bijna spartaans, met alleen de vermelding van zijn naam linksboven op de ruwe linnen kaft. Eenmaal geopend ontvouwt zich echter een reeks bijna monumentale afbeeldingen van vrouwelijk naakt met een enorme sculpturale aantrekkingskracht. Overigens wilde hij alleen gewone vrouwen voor de lens, vrouwen die hij op straat tegenkwam, geen modellen. Drie van de foto’s zijn recent verschenen bij Erotiek in de 19^e eeuw – 48.

De samenwerking met Cami eindigde definitief toen Sasha op 29 april 1939 hertrouwde met Lydia Edens. Na de Duitse inval op 14 mei 1940 vluchtten zij en vele andere kunstenaarsfamilies en probeerden via Spanje naar de Verenigde Staten te gaan. Op 6 augustus 1940 stierf Sasha Stone onderweg in Perpignan, aan de voet van de Pyreneeën, aan de gevolgen van een ernstige aandoening. De exacte locatie van zijn graf is onbekend. Sasha en Cami Stone werden eind jaren twintig gerekend tot de allerbeste moderne fotografen en figureerden op elke spraakmakende tentoonstelling, maar na de oorlog werden ze snel vergeten. Dat had enerzijds te maken met Sasha’s vroegtijdige dood, maar ook door het ontbreken van een archief. Pas een paar jaar geleden dook bij een vrij klein Frans veilinghuis een bescheiden collectie op. Hun werk is vrij schaars vertegenwoordigd is in de collecties van grote internationale musea. Sasha en Cami Stone zijn pas recent weer een beetje ‘herontdekt’. Behalve de al genoemde naaktfoto’s van 25 Nus Femmes zijn vooral zijn portretfoto’s geweldig mooi, bijvoorbeeld bovenstaande van echtgenote Cami Stone.