JAFFA GATE, JERUSALEM
Uit: Aramcoworld, FirstLook, door Richard Doughty.
I bought them at a consignment shop this winter: a stereoscope viewer and a set of 21 card-mounted stereographs in a worn slipcase. Published around 1909, the cards showed views of Jerusalem. The contraption felt like a wood-and-metal prototype VR headset, and indeed it was with stereoscopes that 3D imaging was born in the mid-19th century.
So popular were stereoscopes in the US that many were sold door-to-door, and not just as entertainment but as education. The publishers of this set of Jerusalem images, Keystone View Company, was the largest US stereoscope producer. It employed photographers and published thousands of views of towns, cities, monuments, wonders and curiosities around the world. One of Keystone’s selling points was its extensive explanations of the images, touching on history, geography, peoples and culture. In this stereograph, we see the imposing stonemasonry of old Jerusalem’s Jaffa Gate, but perhaps most interesting now are the parked carriages and the routine procession of people and horses. This makes its era relatable to our eyes. We see also the unidentified man at lower right: As an editor interested in relationships among those who make and publish images and those who appear in them, I wonder, was he asked to sit there? Was he an assistant to the photographer? A porter for equipment? Or was he, like us, just curious about a pair of lenses peering out from a box, eyes of a new technology that would, over the next century, become what we call “virtual reality”?
Richard Doughty
Toelichting over de Jaffapoort
Er waren van oudsher vele poorten in Jerusalem. De Jaffapoort is een van de zeven belangrijkste open poorten van de oude stad van Jeruzalem. De andere zijn de Damascuspoort, Herodespoort, Leeuwenpoort, Mestpoort, Zionpoort en de Nieuwe Poort. Verder is er een gesloten poort, de Gouden Poort. De Jaffapoort en de stadsmuren werden als onderdeel van de herbouw van de oude stadsmuren in 1538 gebouwd door Süleyman I (1494-1566), de tiende sultan van het Osmaanse Rijk. Hij werd ook wel Süleyman de Grote, Süleyman de Magnifieke of Süleyman de Prachtlievende genoemd. Vroeger stond op de poorttoren een klokkentoren die was gebouwd door Abdülhamit II (1842-1918), in de periode 1879-1909 een van de laatste sultans. Süleyman had ter gelegenheid van zijn 25e regeringsjaar bevolen dat in 1901 door het gehele Osmaanse Rijk honderd van dergelijke klokkentorens zouden worden geplaatst. Vanwege de hoge kosten en armoede van de stad Jerusalem liep het project hier echter flinke vertraging op. De klok werd in 1907 op het dak van de poort geplaatst, pas in 1908 werd de klokkentoren voltooid. Al in 1922 werd de Turkse klokkentoren door de Britten om esthetische redenen weer neergehaald. De klok zelf verplaatst naar een minder versierde toren op Allenby Square, die in 1934 werd afgebroken.
Naast de poort lag vroeger een droge gracht, die nu een weg is. De oude poort heeft de vorm van een middeleeuwse poorttoren met een L-vormige entree, die aan beide uiteinden (noord en oost) was beveiligd met zware deuren. De L-vorm was een klassieke verdedigingsmaatregel om aanvallers te vertragen. Zoals de naam aangeeft leidde de poort, alsmede de Jaffaweg, naar de oude Levantijnse havenstad Jaffa, dat nu del is van Tel Aviv. Vanuit deze haven begon de profeet Jona zijn zeereis en hier gingen daarom pelgrims van boord bij hun reis naar de heilige stad. De Arabieren noemen de poort Bab el-Khalil, wat ‘Poort van de Vriend’ betekent en verwijst naar Ibrahim/Abraham, die begraven zou liggen in Hebron, zodat zij de Jaffapoort ook de Hebronpoort noemen.
De eigenlijke poort kon alleen door voetgangers worden gebruikt. In 1898 werd door de Osmanen een brede bres in de muur gemaakt zodat de Duitse keizer Wilhelm II en zijn gevolg triomfantelijk en comfortabel, te paard en in koetsen, de stad binnen konden rijden. Om een oprit naar de bres te realiseren moest een deel van de gracht worden gedempt. Door deze bres en de oprit daarnaar toe hebben auto’s nu vanuit het westen toegang tot de oude stad. In 1917 kwam de Britse generaal Edmund Allenby de oude stad via de Jaffapoort binnen, maar deed dat te voet om een vergelijking met de protserige intocht van de Duitse keizer te vermijden. In 1944 sloopten de Britten een rij huizen die tegen de buitenzijde van de stadsmuur was opgetrokken en vanuit het noorden naar de Jaffapoort leidde, om de historische vergezichten van Jeruzalem te behouden. Tijdens de Arabisch-Israëlische oorlog van 1948 probeerden Israëlische troepen tevergeefs controle over de Jaffapoort te krijgen om de Joodse wijk van de oude stad te verbinden met het door Israël bezette West-Jeruzalem. Pas bij de Zesdaagse Oorlog in 1967 zouden ze erin slagen deze controle te krijgen.
Toelichting over stereoscopen
Zie een eerder artikel over Jules Richard.
MUIZENEST 