JACOB HAMEL
Jacob Hamel (Amsterdam, 20 oktober 1883 – Sobibór, 9 juli 1943) was een Nederlands musicus en dirigent. Hij was de zoon van Meijer Hamel (Amsterdam, – Amsterdam, Jansje zou meer dan 56 jaar op het adres Tilanussraat 39 in Amsterdam wonen. Het echtpaar zeven kinderen, waarvan Jacob de oudste was. Een dochter met de zeldzame naam Vogeltje (20 juli 1895 – 7 september 1895) zou al enkele maanden na de geboorte overlijden. Drie kinderen zouden tijdens de Tweede Wereldoorlog in Sobibór door de Duitsers worden omgebracht: Marie Hamel zou op 28 mei 1943 samen met haar man, de musicus Meijer Frank, om het leven komen. (Hun zoon, de musicus Abraham Frank, zou op 24 april 1945 op 34-jarige leeftijd in het Aussenkamp Mühldorf van Dachau sterven). Helena en haar man, de diamanthandelaar Arnold Berlijn, stierven op 2 juli 1943 is de gaskamers van Sobibór. Hun 21-jarige zoon Philip Berlijn stierf daar een week later. En Jacob Hamel en zijn vrouw Jeannette stierven op dezelfde 9 juli 1943 in Sobibór; hun zoon Jacques Hamel, 26 jaar en ook een musicus, was er al op 11 juni 1943 vermoord. De andere zoon, Meijer Hamel, zou de oorlog wel overleven en op80-jarige leeftijd in augustus 1992 in Amsterdam overlijden. Een andere dochter van het echtpaar Hamel-Speijer, Heintje Groen-Hamel, was al in 1935 in Amsterdam gestorven. Resteerde slechts de twee andere kinderen Elisabeth (7 januari 1890) en Rachel (25 september 1897) die blijkbaar wel de oorlog hebben overleefd. De geschiedenis van het gezin Hamel-Speijer is te volgen op de website Joods Monument.
Er kwamen in de familie nogal wat muzikanten voor. Ook Jacob Hamel kreeg ook vroeg muziek-onderwijs. Op zesjarige leeftijd werd begonnen met vioollessen. Toen hij amper zestien jaar oud was zong hij al als tenor in het mannenkoor Zanglust en een jaartje later werd hij dirigent van het gemengd koor Arti et Charitate. In latere jaren was hij ook dirigent van het koor De Joodse Stem, dat in 1927 een groots optreden verzorgde op het Daniël Meijerplein in Amsterdam ter gelegenheid van een bezoek van de koninklijke familie aan de hoofdstad (zie foto). Jacob Hamel leidde ook de socialistische liederentafel ‘Ontwaakt’, die thuis hoorde bij de syndicalistische vakcentrale Nationaal Arbeidssecretariaat (NAS). Toenmalige buurtkinderen herinneren zich hoe Jacob Hamel met mooi weer altijd voor het open raam zat. Ze gingen dan bij hem in de vensterbank zitten en spraken over van alles. Voordat ze naar huis gingen, zongen ze samen een liedje. Jacob zat vaak in een kamerjas, want hij kwam weinig buiten. Eenmaal mochten ze naar binnen omdat Jacob de kinderen een pianola wilde laten zien, waarvan ze behoorlijk onder de indruk waren omdat ze zo’n instrument nog nooit hadden gezien. In 1929 begon hij als medewerker van de AVRO, waarvoor hij het AVRO’s Kinderkoor oprichtte en leidde. Elke dinsdagmiddag om 17:00 uur trad het koor live op voor een radio-uitzending. In 1939 werd Hamel door de AVRO en het publiek uitgebreid gehuldigd voor zijn werk. Een jaar later liet dezelfde omroep Hamel als een baksteen vallen. Enkele dagen na de Duitse inval in mei 1940 werd Jacob Hamel door AVRO-directeur Willem Vogt ontslagen. Een nog steeds omstreden punt is de geschiedenis van de omroep, waarbij de consensus wel is dat Vogt geen antisemitische redenen had maar puur uit opportunistische motieven alle joodse medewerkers ontsloeg. Wat uiteindelijk voor hun positie en lot geen verschil uitmaakte. In 1943 werd Hamel en zijn gezin overgebracht naar Westerbork en van daaruit op 6 juli getransporteerd naar het Duitse vernietigingskamp Sobibór. Een andere bekende AVRO-medewerker, sportverslaggever Han Hollander, zat ook bij dit transport en onderging hetzelfde lot. Direct na aankomst op 9 juni 1943 werd iedereen van het transport vermoord. Na de oorlog werd Hamel met hetzelfde gemak weer door de AVRO in ere hersteld. Het AVRO Kinderkoor werd omgedoopt in het Kinderkoor Jacob Hamel en zou tot ver in de jaren tachtig actief zijn.
MUIZENEST 