MUIZENEST

Op 22 november 1944 waren in Apeldoorn door de Sicherheitsdienst vijftien kopstukken van het verzet aangehouden en opgesloten in de zwaar bewaakte Koning Willem III kazerne. Het verzet heeft haast om de gevangengenomen kopstukken te bevrijden, want de kans dat iemand tijdens de verhoren doorslaat neemt met de dag toe. De kazerne werd echter zwaar bewaakt, waardoor het Apeldoornse verzet er niet in slaagde een incomplete omgevingsschets te maken. Daarom besloten Johannes ‘Frank’ van Bijnen, Samuel ‘Paul’ Esmeijer en Huibert Verschoor om op 28 november 1944 de bewaking van de Willem III kazerne te bekijken. Het eindigt met de directe dood van Esmeijer omkomt; Van Bijnen overleed enkele dagen later. Verschoor wist te ontsnappen, maar zal later in de oorlog alsnog om het leven komen. Op 2 december 1944 werden als represaille elf verzetsstrijders en de Amerikaanse piloot Bill F. Moore opgesloten in de Koning Willem III kazerne en gefusilleerd: A. L. Ansems, J. Balk, Ph. Corts, H.G. Drost, J. Engelaan, T.J. Kroeze, L.J. Kleiboer, S. Postma, J.D. Suyling, J. Vos, G. Westdijk en J. van Zanten. A. L. Ansems, Ph. Corts, H.G. Drost, J. Engelaar, L.J. Kleiboer, S. Postma, J.D. Suijling, J. Vos, G. Westdijk en J. van Zanten. Ter nagedachtenis aan de omgekomenen werd op 2 december 1946 vlakbij de kazerne het zogenaamde Keienmonument onthuld, ontworpen door Gerard Post Greve en bestaande uit drie zwerfstenen die piramidevormig tegen een talud zijn geplaatst.  In eerste instantie stonden op de kleine zwerfkei alleen de namen van Van Bijnen en Esmeijer, maar in 1985 is in overleg met de ontwerper besloten ook de naam van Verschoor, de derde deelnemer de de mislukte verkenning, hier aan toe te voegen. Vandaag een eerste aflevering over deze vergeten verzetshelden.

Antonius (Ton) Lucas Ansems werd op 31 juli 1919 in Assen geboren. Het gezin Ansems woonde later in Arnhem en kwam in oktober 1922 in Oldenzaal te wonen in verband met het werk van zijn vader, die directeur van Van Gend & Loos was. In april 1926 vertrokken ze naar Nijmegen. Later woonde Ton in aan de Laan van N.O. Indië 172 te Den Haag. Zijn beroep was assistent-accountant. Tijdens de oorlog was hij ondergedoken en gevlucht naar Kootwijkerbroek. Hij was daar lid van de Ordedienst (OD) en trad op als ordonnans. Hij kon zich daar redelijk vrij bewegen omdat hij papieren had als administrateur van een niet-bestaand evacuatie-ziekenhuis te Ederveen. Toch werd hij op zijn onderduikadres in Kootwijkerbroek door de beruchte Puttense SS’er Van de Wal opgepakt. Bij zijn arrestatie en tijdens de daaropvolgende verhoren werd Ansems ernstig mishandeld en gemarteld. Drie verzetsmensen hadden geprobeerd om verzetsstrijders, die in de Koning Willem III kazerne gevangen zaten, te bevrijden. Als represaille werd Ton Ansems, dan 25 jaar, samen met twaalf andere verzetsmensen op 2 december 1944 gefusilleerd op het voetbalveld van de kazerne. Ton Ansems ligt begraven op het Nationaal Ereveld te Loenen, graf E 1261. In 1948 werd hem postuum het Verzetskruis toegekend.
.
.
.
Johannes Balk werd op 3 maart 1922 te Delft geboren en woonde later in Apeldoorn. Na het behalen van zijn HBS-diploma in 1940 wilde hij boekhouder worden. Ook hielp hij regelmatig in de bakkerij van zijn vader. Vandaar dat hij vanaf de zomer van 1940 als beroep bakker opgaf Als leider van de RW (Raad van Verzet) organiseerde hij samen met zijn broer Marinus Balk en Piet van Zessen het gezamenlijk optreden van de Apeldoornse knokploegen. De Apeldoornse acties werden gecoördineerd vanuit Ermelo. Johannes werd op een gegeven moment gearresteerd in Putten en daarna overgebracht naar kamp Amersfoort. Na drie weken zag hij kans met drie anderen te ontsnappen. Daarna zette hij zijn ondergrondse werk voort. Toen de Duitsers het hoofdkwartier in Ermelo overvielen, werd hij weer gearresteerd en overgebracht naar de Koning Willem III kazerne te Apeldoorn. Jan Balk, die de fraaie bijnaam Dr. Splinter had werd op 2 december in de kazerne gefusilleerd, pas 22 jaar oud..
.
.
.
.

Philippus (Flip) Corts werd geboren op juni 1921 in Serajoe, Nederlands-Indië. In 1935 verhuisde het gezin Corts naar Hilversum. Flip studeerde koloniale (tropische) bosbouw in Wageningen. Omdat hij weigerde een loyaliteitsverklaring aan de Duitsers te tekenen, moest Corts zich in Ommen melden voor de Arbeitseinsatz om te voorkomen dat zijn ouders ‘maatregelen’ zouden krijgen. Hij kwam te werken in de Stahlwerke Hermann Göring waar hij uit het hoofdkantoor luchtfoto’s van de fabriek stal, die via zijn broer Kees en andere tussenpersonen bij de RAF belandden. Toen Corts met verlof in Nederland was, dook hij onder. Tijdens een reis per fiets van zijn onderduikadres in Nijverdal naar Hilversum werden Flip en zijn broer Kees in Uddel aangehouden en mishandeld. De SS treft bij Flip een brief aan waarin hij alle SS’ers voor landverraders uitmaakt. Ze beschuldigden hen van hoogverraad en sloten hen eerst op in het SS-hoofdkwartier in Apeldoorn, van daaruit werd de gebroeders Corts op de Koning Willem III kazerne. In de vroege ochtend van 2 december 1944 werd de 23-jarige Corts, samen met twaalf lotgenoten, doodgeschoten op het voetbalveld van de Willem III kazerne. Zijn naam staat vermeld op de Gedenksteen in de aula van de universiteit in Wageningen en in Apeldoorn op de zwerfkeien aan de Sportlaan. Philippus Corts is herbegraven op het Ereveld Loenen.

Hendrikus Gijsbertus Drost werd op 10 maart 1908 geboren in Ermelo en is daar altijd blijven wonen. Zijn beroep was bakker. Drost was een naaste medewerker van Berend Dijkman (schuilnaam ‘Piet van de Veluwe’) en hij was lid van de Raad van Verzet (RVV). Het huis van Drost was vaak plaats van samenkomst voor overleg, bovendien lagen er wapens en munitie opgeslagen.Eind 1944 zat Dijkman ondergedoken in een kamer achter de bakkerij van Drost in Ermelo. Op 8 november 1944 werd een andere verzetsman opgepakt en kreeg Dijkman de opdracht snel naar een ander onderduikadres te verhuizen. Dijkman maakte echter geen haast. Op 14 november 1944 vond er bij Drost een overleg plaats. Normaal verborg Dijkman zijn archief in het plaatselijke zwembad maar omdat het die avond hard regende werd daar gemakshalve van afgezien. Via Lucas Ansems (zie hierboven), die een van de koeriers van Dijkman was en die een dag eerder was opgepakt, was de Sicherheitsdienst aan het adres van de vergadering gekomen. In de nacht van 14 op 15 november 1944 viel de SD het huis van Drost binnen en werden hij, zijn vrouw Martha, Piet van de Veluwe, Johannes Balk (zie hierboven) en de gedeserteerde Duitser Helmut Blüncke door de Vlaamse SD’er Verhulsdonck gearresteerd en afgevoerd naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn. Het gehele archief van Dijkman viel in handen van de Duitsers. Dat archief bestond uit de laatste berichten en bevelen van de RVV, namenlijsten en vergaderingsverslagen. Na zijn arrestatie was Dijkman psychisch geknakt en het kostte zijn ondervragers weinig moeite om de informatie uit hem te krijgen. Als eerste maatregel werden illegale PGEM-telefoonlijnen, waarmee het verzet in contact stond met bevrijd gebied, afgesloten. Vanaf 18 november 1944 viel de Sicherheitsdienst op tal van plaatsen binnen. Meerdere van de gepakte verzetsleden moesten hun arrestatie met de dood bekopen. Alle arrestanten werden overgebracht naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn. Het huis van het gezin Drost werd direct na de inval door de SD’ers in brand gestoken. Eind november werd Martha Drost vrijgelaten omdat zij een paar maanden zwanger was. Op 2 december 1944 wordt Henk Drost met nog twaalf anderen naast de Koning Willem III kazerne geëxecuteerd. Henk Drost ligt begraven op de gemeentelijke begraafplaats in Ermelo.

Jacob Engelaan werd geboren op 29 juni 1905 in Rijswijk en woonde aan het begin van de oorlog in Veenendaal, waar hij eerst boekhouder en daarna adjunct-directeur van de Vermicelli- en Macaronifabriek Blanken was. Via de gereformeerde Brugkerk raakte hij betrokken bij het verzet, de Groep Albrecht en de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers, hij hielp joden aan onderduikadressen en bonkaarten en hij probeerde ook te voorkomen dat jongemannen voor de Duitsers moesten werken. Door een toevallige samenloop van omstandigheden werd hij op 21 november 1944 gearresteerd door de Sicherheistdienst. Toen hij aankwam op het afleveradres (bakker Drost, zie hierboven) waar hij spionagemateriaal moest overhandigen, waren de Duitsers daar al aanwezig. Het lukte hem met een smoes weg te komen door te vertellen dat hij vertegenwoordiger in bakkersartikelen was. Hij besloot het spionagemateriaal naar het huis van de familie Van Doorn in Veenendaal te brengen, maar toen hij daar aankwam werd hij door daar aanwezige Duitsers herkend. Het gevolg was dat de Duitsers zijn tijdelijke onderduikadres konden achterhalen, waar zijn vrouw en drie onderduikers werden opgepakt. Ze vonden er ook allerlei verzetskranten en voor hen nuttige informatie. Later wisten de Duitsers op hetzelfde onderduikadres nog anderen uit het netwerk van Engelaan te arresteren, waaronder de Utrechtse koerier Lenie Mostert, die ongelukkigerwijs een uitnodiging bij zich had voor een belangrijke vergadering van de nieuwe, overkoepelende verzetsorganisatie Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS). Dat leidden weer tot nieuwe arrestaties. De verschillende verzetsgroepen werd door deze toevalstreffers van de SD in Veenendaal een gevoelige slag toegebracht, maar herstelden en hergroepeerden zich vlot. Alle arrestanten werden afgevoerd naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn. Engelaan, zijn echtgenote en diverse anderen werden tijdens hun verhoren zwaar mishandeld. Als vergelding voor de geplande bevrijding door Van Bijnen en Esmeijer liet kazernecommandant Adolf Glück in de ochtend van 2 december twaalf man executeren op de binnenplaats van de kazerne. Zij werden in eerste instantie in Apeldoorn begraven. Dina Engelaan-Bogaards wist niets van de dood van Jaap. Zij werd in februari 1945 vrijgelaten; veel andere gevangenen werden pas in april bevrijd of waren net daarvoor naar concentratiekampen gestuurd. Jaap Engelaan werd op 12 juli 1945 herbegraven in Veenendaal. Postuum werd hij vermeld in de British Index to Dutch Helpers of Allied Personnel, grade 5. Hij wordt verder vermeld op de Erelijst van gevallenen, het Apeldoorns Keienmonument, het Monument voor de Gevallenen bij het station in het centrum van Veenendaal en een monument in de Petrakerk in Veenendaal.

Lambertus Jan Kleiboer werd geboren op 26 augustus 1898 in Terwolde. Hij woonde in Deventer en was onderwijzer in achtereenvolgens Wijhe, Nunspeet en aan de Wilpse Dijk School in Twello. Het wegvallen van meester Kleiboer een enorme schok was voor de leerlingen. Op de vrije zaterdagmiddag maakte meester Kleiboer wel eens fietstochten met de leerlingen. Mevrouw Kleiboer vergezelde hen vaak. Men vertrok om 13.00 en fietste dan naar Vaassen, Nijbroek en omgeving. De leerlingen kregen onderweg lessen in ‘kennis der natuur’ en een glas limonade. Onderwijzer beschikte over een zender, waarmee hij radiocontact met Engeland onderhield.  ‘Meester’ Kleiboer was ook lid van de Raad van Verzet. In juni 1944 werd hij belast met de oprichting van het district Wilp, Terwolde en Voorst. Hij heeft een groot aantal mannen die waren opgeroepen om in Duitsland te gaan werken aan een onderduikadres geholpen. Ook is hij betrokken bij verschillende sabotageacties. Op vrijdag 17 november 1944 werd hij door de Sicherheitsdienst gearresteerd; zijn huis werd door de Duitsers in brand gestoken. De brandweer mocht vervolgens niet blussen, maar slechts de belendende percelen nathouden. Hij werd naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn gebracht waar hij op zaterdag 2 december 1944 met twaalf andere verzetsstrijders werd gefusilleerd. Hij werd begraven op de algemene begraafplaats in Terwolde. In september 1992 is hij herbegraven op het Ereveld Loenen.

Seerp (Sep) Postma (Witte Dirk) werd op 27 september 1921 in Bedum geboren. Hij woonde in Baarn en zat op het christelijk lyceum in Hilversum. In het najaar van 1941 deed hij kandidaatsexamen rechten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Van een verdere studie is het echter nooit gekomen, aangezien Postma een loyaliteitsverklaring weigerde te ondertekenen en bovendien de Vrije Universiteit tot nader order de deuren moest sluiten. In oktober 1943 lukte het hem om als schippersknecht op de binnenvaart, Frankrijk te bereiken om uiteindelijk via een spectaculaire tocht over de Pyreneeën, in Spanje terecht te komen. Begin maart 1944 kwam hij in Gibraltar aan waar hij werd ingelijfd bij de Prinses Irene Brigade. Op 16 maart 1944 arriveerde hij in Engeland, waar hij voor zijn moedige vlucht van koningin Wilhelmina het Kruis van Verdienste ontving. In Engeland meldde hij zich bij de luchtmacht, maar werd afgekeurd vanwege zijn slechte ogen. Daarom trad hij als vrijwilliger in dienst van het BBO (Bureau Bijzondere Opdrachten). In de nacht van 7 op 8 april 1944 werd Sep als geheim agent gedropt in de Wieringermeerpolder met de opdracht het verzet te steunen. Hij hield zich intensief bezig met wapendroppings, wapen- en sabotage-instructies in Utrecht en op de Veluwe. Hij werd bij een vergadering van kopstukken uit het ondergronds verzet in Utrecht opgepakt en naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn gebracht. Op 2 december 1944 werd Sep Postma, dan 23 jaar, met nog twaalf anderen naast de Koning Willem III kazerne geëxecuteerd. worden. Witte Dirk stierf in Apeldoorn. Hij werd op 7 augustus 1945 begraven op de Nieuwe Algemene Begraafplaats Wijkamplaan in Baarn. Na de oorlog werd hij postuum onderscheiden met de Bronzen Leeuw en door de Britse regering met The King’s Commendation for Brave Conduct.

Taeke Johan Kroeze werd op 13 april 1920 geboren te Ermelo. Hij was student en was betrokken bij de Ordedienst, waarvoor hij verbindingen legde tussen het westen en andere delen van Nederland. Kroeze werd op 14 november 1944 bij een razzia in Apeldoorn opgepakt en daar op 2 december 1944 in de Koning Willem III kazerne gefusilleerd. Hij is begraven op het Nederlands ereveld Loenen bij Apeldoorn (vak A, nummer 938). Bij Koninklijk Besluit Nr. 58 van 25 juli 1952 werd Kroeze postuum onderscheiden met het Verzetskruis 1940-1945. Zijn naam wordt vermeld op een oorlogsmonument aan de Frankenlaan in Apeldoorn, in de omgeving van de Willem III-kazerne. Een uitgebreider levensbeschrijving plus meer informatie over de verkenningspoging van Van Bijnen en Esmeijer is hier te vinden: Taeke Johan Kroeze (45).
.
.
.
.
.
.