MUIZENEST

Mrs. Winslow’s Soothing Syrup was een gepatenteerd geneesmiddel, wat betekende dat het een vrij verkrijgbaar (zonder recept) geneesmiddel of medicinaal preparaat was, dat door een handelsnaam en soms ook een octrooi wordt beschermd. In de veelvuldige advertenties om het middel te promoten werd beweerd dat het tegen allerlei kleine aandoeningen en symptomen zou helpen. Tot de groep gepatenteerde geneesmiddelen behoren antiseptica, analgetica, sommige kalmerende middelen, laxeermiddelen, maagzuurremmers, medicijnen tegen verkoudheid/ hoest en verschillende huidpreparaten. De inhoud van het wondermiddel was bijna altijd in nevelen gehuld, zodat de doeltreffendheid en veiligheid bij gebruik van het middel op zijn minst twijfelachtig was.

Mrs. Winslow’s Soothing Syrup was zo’n gepatenteerd geneesmiddel. Het werd toegeschreven als een product dat was ontwikkeld door Charlotte N. Winslow (1789-1850), een kinderverpleegster, en werd vanaf 1845 in de Verenigde Staten op de markt gebracht door haar schoonzoon Jeremiah Curtis en zijn compagnon Benjamin A. Perkins. In 1852 zorgden ze ervoor dat hun geneesmiddel wettelijk werd gedeponeerd. In 1856 zou Perkins het bedrijf verlaten, werd de opengevallen plaats ingenomen door de zoon van Curtis en werd de berdrijfsnaam veranderd in Curtis and Son. Het bedrijf kreeg natuurlijk bij herhaling de vraag wie toch in hemelsnaam Mevrouw Winslow was, waarop het standaardantwoord volgde ‘dat zij een dame is die al meer dan dertig jaar op inspirerende wijze haar tijd en talenten als vrouwelijke arts en verpleegster heeft besteed, voornamelijk onder kinderen … we denken dat mevrouw Winslow haar naam heeft vereeuwigd met dit onschatbare artikel (Soothing Syrup) dat duizenden kinderen van een vroeg graf heeft gered’. Weer enkele jaren (1865) ging Curtis and Son een commanditaire vennootschap aan met John I. Brown uit Boston, zodat onder de naam Curtis and Brown zowel Mrs. Winslow’s Soothing Syrup als Brown’s Bronchial Troches op de markt konden worden gebracht. Curtis beweerde in 1868 meer dan 1,5 miljoen flessen te hebben verkocht. In 1880 werd het bedrijf ontbonden werd de Anglo-American Drug Company opgericht om Mrs. Winslow’s Soothing Syrup te verkopen.

De kalmerende siroop van mevrouw Winslow had een wonderbaarlijke samenstelling: morphine sulphate (65 mg per fluid ounce = 30 milliliter), sodium carbonate, spirits foeniculi and aqua ammonia. Sommige wetenschappelijke artikelen melden dat er ook wat alcohol in de samenstelling zat.
Morfine tegenwoordig vooral gebruikt bij acute en chronische ernstige pijn. In de 19^e eeuw werd nogal ruimhartig met het middel omgesprongen. Sinds de Duitse apotheker Friedrich Sertürner tussen 1803 en 1805 de morfine voor het eerst had onttrokken en had gemerkt dat zijn morphium (naar Morpheus, de Griekse god van de dromen) een uitstekend middel was om te kunnen slapen, werd het vanaf 1827 door de firma Merck commercieel op de markt gebracht. Een groot aantal particuliere ondernemers verwerkten morfine in hun patentgeneesmiddelen, waardoor in 1870 in de Verenigde Staten op grote schaal werd gebruikt. Van de mogelijke ernstige bijwerkingen (slaperigheid, ademhalingsproblemen, braken, misselijkheidobstipatie en lage bloeddruk) of de verslavende werking had men geen enkele notie. Dat het gebruik van morfine tijdens zwangerschap of borstvoeding zeer af te raden omdat het de gezondheid van de baby flink kan aantasten al evenmin.
Natriumcarbonaat kent tegenwoordig allerlei nuttige toepassingen: in glasblazerijen wordt het aan gesmolten glas toegevoegd om de breekbaarheid en helderheid van het glas te verbeteren; in de chemische industrie wordt het gebruikt voor de productie van bleekmiddelen, verven, vulstoffen, leerlooierij-chemicaliën, reinigingsmiddelen, lijm- en kleefstoffen en metaalcarbonaten; in ijzergieterijen bij de ontzwaveling van ruwijzer, gietijzer en staal; in de wasmiddel- en zeepindustrie worden er wasmiddelen en andere reinigingsmiddelen mee gemaakt en worden er vetten mee verzeept; in de papier- en cellulose-industrie wordt het gebruikt voor ontsluiting, neutralisatie, reinigingen en bleken van papier en het opwerken van oud papier. Ook wordt natriumcarbonaat vaak bijgeleverd in een strooizakje bij de aankoop van snijbloemen om het bloeiproces van de bloemen te vertragen. Natriumcarbonaat opgelost in warm water wordt gebruikt om kleine wondjes aan handen of voeten te ontsmetten en ontstekingen te bestrijden. Verder kan er de pH-waarde van zwembadwater mee worden verhoogd. In de winkel wordt het aangeboden als zilversoda, kristalsoda of huishoudsoda.
Bij Aqua Foeniculi kom je uit bij een beschrijving van de bittere venkel (Foeniculum vulgare), tegenwoordig wordt genoemd ter bevordering van de spijsvertering, tegengaan van winderigheid, het verhelpen van een opgeblazen gevoel en het reguleren van te hoge bloeddruk. ‘Op basis van jarenlange ervaring kan venkel op siroop worden gebruikt bij milde krampen in het maagdarmkanaal, opgeblazen gevoel en winderigheid en als slijmoplossend middel bij hoest’, valt op allerlei website te lezen en zo iets zal ‘mevrouw Winslow ook wel bekend in de oren hebben geklonken.
Ammoniakoplossing of ammoniakwater is ook weer een product dat vooral wordt gebruikt in het huishouden bij allerlei reinigingsmiddelen.

Zelfs als wordt bedacht dat de natriumcarbonaat, aqua foeniculi en ammoniakoplossing slechts een zeer beperkt deel van de siroop uitmaakte, klinkt het met de flinke toevoeging van morfine als een dodelijke mix en dat was het ook. En juist deze ‘kalmerende siroop’ werd verkocht als probaat middel om baby’s en kleine kinderen te kalmeren en voor volwassenen om hun tanden schoon te maken, de adem op te frissen en constipatie te verlichten. De vele kleurrijke advertenties lieten toonden gelukkige, vredige baby’s zien, die liefdevol door prachtige nieuwe moeders in slaap werden gewiegd. Die lieve moeders wisten echter niet dat elke fles een gevaarlijke hoeveelheid morfine bevatte. Een onbekend aantal baby’s (geschat wordt dat het enkele duizenden betrof die in de loop der jaren stierven door een overdosis, verslaving of ontwenning) die Mrs. Winslow’s Soothing Syrup kregen toegediend, vielen in slaap om nooit meer wakker te worden. Morfine is voor iedereen verslavend en potentieel dodelijk, maar dat geldt in sterke maten voor kinderen. Zelfs indien de dosis vrij klein is. De siroop bevatte dus 65 mg morfine per milliliter, wat bescheiden klinkt maar één theelepeltje had een morfinegehalte dat gelijk was aan 20 druppels laudanum (opiumtinctuur), waarvan werd aanbevolen baby’s van zes maanden oud niet meer dan 2-3 druppels te geven. Een theelepel vol bevatte genoeg morfine om het gemiddelde kind te doden. Veel baby’s gingen slapen nadat ze het medicijn hadden ingenomen en werden nooit meer wakker. In een advertentie in 1915 in de Maryborough Chronicle noemde de fabrikant als aanbevolen dosis: ‘For a child under one month old, 6 to 10 drops; three months old – half a teaspoonful and six months old and upwards – a teaspoonful three or four times daily’. Dat waren alarmerende hoeveelheden ‘siroop’ voor kinderen. Niet verwonderlijk dat de siroop later de bijnaam De Babymoordenaar kreeg, maar toen waren er al ettelijke decennia verstreken.

Probleem in die decennia was dat heel lang niemand dat in de gaten had.  Noch de fabrikanten, noch de gebruikers begrepen de volledige effecten van de ingrediënten die ze gebruikten. Uiteraard zal de siroop vooral een lekker en onschuldig smaakje hebben gehad. Daarnaast was in de 19^e eeuw de sterfte onder baby’s en kleine kinderen hoog, dus de correlatie tussen het gebruik van mevrouw Winslow’s lekker drankje en het tragisch overlijden van de kleine viel niet direct op. Lange tijd kon de firma rustig in haar overvloedige publiciteit in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk – in kranten en magazines, in receptenboeken, via kalenders en door het uitgeven van ruilkaarten – dat ‘waarschijnlijk elk mens of dier zou kalmeren’, dat het constipatie zou verlichten, de adem zou verfrissen, en de tanden zou schoonmaken. In de reclamecampagnes werd er vooral op gewezen dat het middel heel effectief was om huilende en rusteloze baby’s weer te kalmeren, bijvoorbeeld in de fase dat de tandjes begonnen door te komen. Wat ook best wel hielp dat bijvoorbeeld in 1879 de Engelse componist Edward Elgar als onderdeel van zijn Harmony Music voor een blaaskwintet een stuk uitbracht dat Mrs. Winslow’s Soothing Syrup heette. Uitstekende gratis reclame. Nog in 1940 bracht de folksinger Woody Guthrie het album Dust Bowl Ballads uit, met daarop het nummer Tom Joad uit over opa Joad die kalmerende siroop voordat hij stierf.

Rond de eeuwwisseling ontstond er steeds meer publieke verontwaardiging door vergiftigingen, besmet voedsel en gevaarlijke ‘medicijnen’. Ook voor Mrs. Winslow’s Soothing Syrup bleef niet ongemerkt dat er soms dodelijke slachtoffers waren. In december 1896 publiceerde de Darling Downs Gazette een artikel (‘Dead through Winslow’s Soothing Syrup’), waarin in detail werd beschreven hoe de kleine Harry Fietell regelmatig van zijn moeder de aanbevolen dosis siroop kreeg om goed te kunnen slapen. Na zijn dood verklaarde de arts dat het kind was overleden voor vergiftiging door toediening van narcotica, wat later bij een autopsie werd bevestigd. In september 1891 had de chirurg en politicus William Frederick Taylor voor de rechtbank al een opzienbarende speech gehouden waarin hij wees op de grote gevaren van alle gepatenteerde geneesmiddelen: ‘We hebben een zeer hoge kindersterfte in dit land, en ongetwijfeld is een groot deel daarvan te danken aan deze medicijnen. Er worden voortdurend medische mannen ingeschakeld en ze vinden baby’s in een staat van syncope, coma, samengetrokken pupillen en klaarblijkelijk gevallen van opiumvergiftiging. Na veel moeite kan de moeder of de verpleegster ertoe worden gebracht toe te geven dat het kind een dosis van het middel voor zuigelingen heeft gehad – mogelijk Mrs. Winslow’s Soothing Syrup, dat grotendeels wordt gebruikt, of Steedman’s poeders, die morfine bevatten. Waarde heren, u zult zien dat als we de levens van deze kleine wezens willen redden, we een beperking moeten opleggen aan de verkoop van deze medicijnen die opium of dat soort gif bevatten’. Tegelijkertijd daarmee begonnen journalisten en onderzoekers te schrijven over verdachte overlijdens, drugsverslavingen en andere gevaren die konden worden gekoppeld aan allerlei gepatenteerde geneesmiddelen.

In 1905 publiceerde Samuel Hopkins Adams over dit onderwerp het artikel ‘The Great American Fraud’ dat leidde tot de eerste Pure Food and Drug Act in 1906. Hierin werden alcohol, verdovende middelen en stimulerende middelen in de geneesmiddelen nog niet verboden. Wel moest  het gebruik van opiaten, cocaïne en cannabis nu op de etiketten worden vermeld. Daarmee konden de meest misleidende, overdreven of frauduleuze beweringen op de etiketten werden aangepakt. In 1911 bracht de American Medical Association een publicatie uit met de titel ‘Nostrums And Quackery’ waarin onder de sectie ‘Baby Killers’ ook Mrs. Winslow’s Soothing Syrup werd beschuldigd. Op basis hiervan werd uit de siroop de morfine geëlimineerd. Het product zou echter pas in 1930 in de toenmalige samenstelling uit de handel worden genomen. Pas in 1936 werd de Pure Food and Drug Act zodanig herzien dat alcohol, verdovende middelen en stimulerende middelen niet langer in de geneesmiddelen waren toegestaan. Vandaag de dag is Mrs. Winslow’s Soothing Syrup nog steeds op de markt, maar de samenstelling bestaat nu grotendeels uit een mix van rabarber en senna.