MUIZENEST

De geschiedenis van de fiets en het wielrennen – 3

In 1891 publiceerde de Franse journalist en kroniekschrijver Louis Baudry de Saunier (1865-1938) een boek over de geschiedenis van de fiets, Histoire générale de la velocipedia. Toen hij een jaar eerder de fiets had ‘ontdekt’ liet zijn rechtenstudie voor wat het was en wijdde hij zich gefascineerd aan het schrijven van dit boek. Na het grote succes van dit boek publiceerde hij nog drie boeken over de fiets en het wielrennen: Cyclisme théorique et pratique (1892), Les recettes et procédés vélocipédiques (1893) et l’Art de la bicyclette (1894). Daarna stapte hij van de fiets over op de gemotoriseerde driewieler, waarvan de eerste exemplaren over de weg begonnen te rijden. Weer later stapte hij geheel over naar de auto, met een korte onderbreking tijdens de Wereldoorlog toen hij vooral schreef over kanonnen en vliegtuigen. Vanaf 1895 schreef hij voor het blad populaire weekblad L’Illustration, een samenwerking die veertig jaar zou duren. Baudry de Saunier verzon in zijn eerste boek dat al in juni 1791 (heel toevallig precies een eeuw eerder dan het verschijnen van zijn Histoire générale de la velocipedia!) door de fictieve Franse uitvinder le Comte de Sivrac een soort loopfiets aan het Parijse publiek gepresenteerd. Een voorloper dus van de loopfiets van Karl von Drais, want van de nog oudere oerfiets van Michael Kaßler uit 1761 was hij niet op de hoogte. Hij noemde deze fictieve voorloper de Célérifère en produceerde allerlei tekeningen voor de voorouder van de loopfiets. De bestuurder van de Célérifère duwde zichzelf en het voertuig steeds met de voeten tegen de grond naar voren. Baudry de Saunier verklaarde de ontwikkeling van de Célérifère tegen de achtergrond van de Franse Revolutie toen vele revolutionaire ontwikkelingen in gang werden gezet.

De tweewielers van de graaf van Sivrac, die vaak versierd zouden zijn met dierenkoppen, zouden in Parijs bij de bevolking al snel populair zijn geworden. Vanaf 1793 zouden ze in de volksmond ook Vélocifère worden genoemd. Enthousiaste supporters zouden zelfs clubs hebben opgericht en in 1802 berichtte een Parijse krant voor het eerst over wedrennen tussen aristocratische Vélocifère-ruiters op de Rue Royale en de Champs-Élysées. Dat erbij werd gemeld dat een en ander met veel zweepslagen gepaard ging, bleef door de lezers van het boek van Baudry de Saunier onopgemerkt. De tweewielers zouden ook zijn gebruikt als rekwisieten in de operette Les Vélocifères van Emmanuel Dupaty, die op 19 maart 1804 in première ging in het Théâtre du Vaudeville. Vanaf dat moment zou de Célérifère helemaal in de mode zijn gekomen. Naar verluidt reed Joseph Nicéphore Niépce, de uitvinder van de fotografie, nog in 1816 op een stuurloze tweewieler in de Jardin du Luxembourg. Wat best knap zou zijn geweest van de toen al 51-jarige uitvinder. Met de introductie  de Duitse draisine met haar stuurmechanisme werden de slecht bestuurbare Célérifères snel uit de markt gedrukt.

Pas in 1977 werd aangetoond dat het verhaal van Baudry de Saunier niet klopte. Célérifères of Vélocifères waren vierwielige voertuigen voor een soort expreskoetsdienst. Een zekere Jean-Henry Sievrac’ uit Toulouse zou in 1817 die Britse expresrijtuigen hebben geïmporteerd. Dezelfde Jean-Henri Siévrac zou op 4 juni 1817 een patent hebben ingediend, dat ook betrekking had op een paardenkoets. Aangenomen wordt dat Baudry de Saunier de ‘Sivrac-legende’ vooral in het leven riep om de Franse natie omhoog te stuwen ten koste van de gehate oosterburen. De meeste Fransen gingen hierin makkelijk mee. Hoewel al een halve eeuw vaststaat dat het hier een hoax betrof, duiken soms wel verhalen op alsof een tweewielige Célérifère ooit echt heeft bestaan, bijvoorbeeld bij de beschrijving van de operette Les Vélocifères van Emmanuel Dupaty.