MUIZENEST

84e HINK-STAP-SPRONG DOOR DE TIJD

Baron György Rohonczy (1885-1975) was een telg van de adellijke familie Rohonczy uit Hongarije, die in de 17e eeuw de adelbrief ontving en zich vestigde in het Hongaarse dorp Felsőpulya. Sinds Burgenland bij Oostenrijk kwam heet het dorp Oberpullendorf; het ligt in het uiterste oosten van het land, pal aan de Hongaarse grens. Al vanaf de middeleeuwen vestigde zich in Oberpullendorf verschillende kleine Hongaarse aristocratische families, die als ambtenaren voor de grote heren werkten en hier adellijke boerderijen en kleine aristocratische woningen bezaten. In de 18^e eeuw verwierf de familie Nadasdy hier een residentie, die nu bekend staat als Kasteel Rohonczy. Het gebouw stamde waarschijnlijk uit de Middeleeuwen, want er zijn nog overblijfselen van muren van 150 cm dik en een sloot langs de vestigingsmuren. De familie Nadasdy  gebruikte het gebouw als herberg. Later kocht de familie Niczky von Nebersdorf het gebouw en verbouwde het tot een fort. Uiteindelijk werd het fort gekocht door de familie Rohonczy, die een groot landgoed bezat in Mitterpullendorf, enkele kilometers verderop en nog dichter tegen de huidige Oostenrijks-Hongaarse grens gelegen. Tot ver in de twintigste eeuw woonde de familie Rohonczy hier in wat aanvankelijk Fort Oberpullendorf bleef heten. Nadat het in 1880 in historistische stijl werd gerestaureerd kreeg het haar definitieve naam: Kasteel Rohonczy. Het kasteel werd gebouwd op een haakvormige plattegrond, aan de ene kant begrensd door een vierkante toren van drie verdiepingen met een tentdak. Onder het hoofdgebouw bevindt zich een ruime kelder, met daarin een ondergrondse vluchtroute naar buiten.

In de 20e eeuw werd het gebouw aangekocht door de Landbouwkamer Burgenland en heeft het korte tijd dienst gedaan als boerenschool. Vervolgens is het gerestaureerd en is er een grote aanbouw bijgebouwd, die bedoeld was als internaat voor een landbouwtechnische school voor meisjes. Eind jaren tachtig werden de schoolactiviteiten stopgezet, kocht het bisdom Eisenstadt het gebouw en vestigde er het onderwijs- en communicatiecentrum Haus St. Stephan. Met alle verbouwingen is het kasteelinterieur compleet verwijderd. Van de oude inrichting is niets meer over. Alleen het steekkapgewelf op de begane grond doet denken aan een middeleeuws gebouw.

Baron György Rohonczy werd in 1885 geboren in Czernowitz (momenteel Tsjernivtsi in Oekraïne) als zoon van een officier van het Oostenrijks-Hongaarse leger. Hij groeide op in Boedapest, waar hij ook rechten studeerde. Na afronding van zijn studie vestigde hij zich als advocaat in Oberpullendorf om bij het districtsbestuur te gaan werken. Als overtuigd monarchist nam hij uit verzet bij het uitroepen van de republiek in 1919 ontslag uit overheidsdienst en woonde vanaf dat moment op een agrarisch landgoed Meierhof van de familie in Mitterpullendorf.

De personeelsleden op de boerderijen waren afkomstig uit de dorpen in de omgeving. De meeste van hen werden aan het begin van de Tweede Wereldoorlog opgeroepen voor militaire dienst.  Dat bracht het beheer van het landgoed in ernstige problemen. György Rohonczy besloot daarna naar het zigeunergevangenenkamp Lackenbach te rijden, met het verzoek hem enkele arbeiders ter beschikking te stellen voor zijn bedrijf dat belangrijk zou zijn voor de oorlogsinspanning, omdat melk en voedsel aan het plaatselijke ziekenhuis werd geleverd. Dat kan worden gezien als een schaamteloze en opportunistische daad van een ondernemer die zijn eigen hachje probeert te redden, zoals zovele bedrijven en kleine ondernemers schaamtelos gebruik maakte van de dwangarbeiders uit nabijgelegen concentratiekampen. Rohonczy deed echter meer dan dat. Hij had eigenlijk maar drie of vier mensen nodig, maar eiste er bij de kampleiding drie keer zoveel. Hij kon op deze manier vijftien tot twintig mannen, vrouwen en hun kinderen uit het kamp redden. Enige tijd later haalde Rohonczy nog eens vijftig mensen uit het kamp om als oogsthelpers voor zijn bedrijf te werken. Hij zorgde voor een goede huisvesting in de arbeidersappartementen op zijn Meierhof, plus voor voldoende eten. Hij legden arbeiders die de grens met Hongarije wilden oversteken en wilden vluchten ook geen strobreed in de weg. Geschat wordt dat hij op deze manier ongeveer vijftig Roma het leven heeft weten te redden. Rohonczy werd door de nazi-autoriteiten nooit vervolgd vanwege zijn bijna openlijke hulp aan de Roma. Met zijn actie was hij bovendien een voorbeeld voor andere exploitanten van grote landgoederen, zoals de families van landgoedhuurders Graf Nitzky en Ernst Kautz in Mitterpullendorf, die ook verschillende Roma uit het kamp ophaalde en hen zo redde. Ze gelden nog steeds als ‘Helden der Roma’, maar zijn buiten de Roma-gemeenschap totaal onbekend gebleven.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd György Rohonczy vanwege zijn adellijke afkomst door het Sovjetleger gearresteerd en naar Wenen overgebracht. Na zijn vrijlating keerde hij terug naar de Meierhof. Hij leefde daar in tamelijk bescheiden omstandigheden, maar bleef behulpzaam. Zo nam hij de weeskinderen van zijn overleden bedrijfseigenaar in huis, financierde hun opleiding, adopteerde een meisje en benoemde haar zelfs tot zijn erfgenaam. Tijdens de Hongaarse Opstand in 1956 steunde hij ook Hongaarse vluchtelingen die de grens wisten over te steken. De baron stierf in 1975 en werd begraven in de familiecrypte in Oberpullendorf.