TITUS BRANDSMA (4)

TITUS BRANDSMA
Martelaar der vrije meningsuiting en onderwijsvrijheid

DEEL 4

Een heilige van onze tijd

Het bericht van zijn dood verspreidt zich snel over het land, in het bijzonder uiteraard onder het katholieke deel van ons land. Velen plaatsen een foto van hem op hun dressoir, vaak naast die van de andere grote katholieke verzetsheld, de aartsbisschop van Utrecht mgr. Jan de Jong. De verzetsmensen die na de oorlog terugkeerden verhaalden steeds van dezelfde “heilige pater Titus” die hen in woord en daad zo gesteund had en die de uiterste consequentie had gedragen van zijn openlijk verzet tegen het Duitse regime. Er ontstaat al snel een breed gedragen stroming van aanhangers van Titus, die er naar streven zijn leven en werk in gedachten te houden. De devotie rond de dood van Titus bereikt een (voorlopig) hoogtepunt als hij in 1985 door Paus Johannes Paulus II zalig wordt verklaard. Er loopt inmiddels een proces tot heiligverklaring.

Al snel na de oorlog wordt aan de Doddendaal, precies op deplek waar Brandsma in januari 1942 gearresteerd was, de Titus Brandsma Gedachteniskapel gebouwd, geheel gewijd aan de “kleine, moedige, ‘gevaarlijke’ en karaktervolle Karmeliet”. Die kapel staat er nog steeds, maar heeft inmiddels een andere bestemming gekregen. De Titus Brandsma Gedachteniskapel, bedoeld als nationaal monument voor de nagedachtenis van Titus Brandsma, is vanaf 1995 verhuisd naar het Keizer Karelplein waar een geschikte bestemming werd gezocht voor de voormalige Jozefkerk. In de kerk zijn door de kunstenaars Arie Trum en Coen Tuerlings grote wandpanelen geïnstalleerd waarin het leven en de geestelijke ontwikkeling van Brandsma wordt verbeeld. Verder kent de kerk vitrines waar correspondentie, voorwerpen en documenten uit zijn leven zijn uitgestald en is er een Tituskapel ingericht. De kerk kent daarnaast nog enkele andere mooie kapellen en vele mooie glas-in-loodramen. De architectuur, inrichting en iconografische vormgeving maken de kerk daardoor tot een indrukwekkende geestelijke ruimte en oase van rust midden in de stad. De kerk is in de loop van 2004 geheel ontheven van haar parochiële functie en werd een open kloosterkerk van de Karmelieten.

De Karmelieten zijn namelijk meeverhuisd van Doddendaal naar de Stijn Buijsstraat. Daar zetelt ook de stichting Titus Brandsma Memorial, die behalve de Gedachteniskerk ook het beheer heeft over het Titus Brandsma Instituut en het Titushof. Het Instituut is in 1968 ter nagedachtenis aan Brandsma opgericht als samenwerking tussen de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen (momenteel Radboud Universiteit) en Nederlandse Karmelietenprovincie. Het TBI is het spirituele centrum van de Nederlandse Provincie van de Orde der Karmelieten, waar men een groot aantal cursussen en workshops verzorgt en het onderwijs wordt gedaan van de School voor Spiritualiteit met opleidingen Geestelijke Begeleiding, Pastoraat en Spiritualiteit en Religieus Leven en Spiritualiteit. De Titushof is het voorplein van de kerk, waar een plaquette is aangebracht van de beeldhouwer Jos Mertens ter herinnering aan het feit dat Titus Brandsma eind 2005 door de bevolking werd uitgekozen als Grootste Nijmegenaar alle Tijden.

Ook in andere plaatsen in Nederland wordt Brandsma herdacht. Als belangrijkste geldt dan het aan hem gewijde museum te Bolsward, dat in eerste instantie gewijd is aan het leven, de persoon en de betekenis van Brandsma. Er is echter ook veel aandacht voor al hetgeen Brandsma heeft betekent voor het Friese religieuze en culturele erfgoed. De stichting Archief en Documentatiecentrum voor RK Friesland doet dat ook. Zij beheert het familiearchief van de familie Brandsma, dat in 1992 door de kleinkinderen van Gatske de Boer-Brandsma werd afgestaan. Het familie-archief bevat honderden brieven, foto’s, ansichtkaarten, documenten, knipsels, etc. Dit archief wordt aangevuld met stukken over of van Titus Brandsma die door anderen zijn aangedragen. Een deel van dit archief wordt overigens permanent uitgestald in het Titus Brandsma Museum.

De door hem in 1923 opgerichte katholieke HBS te Oss heette aanvankelijk het Carmelcollege en gaat na een uitbreiding in september 1948 verder onder de naam Titus Brandsma Lyceum. Vanaf augustus 2000 maakte dat lyceum onderdeel uit van Het Hooghuys, een nieuwe en grote scholengemeenschap in Oss. De persoon Titus Brandsma wordt voor de school van zo grote waarde geacht dat bij de fusie de afkorting TBL (voor Titus Brandsma Lyceum) als locatienaam wordt gehandhaafd. Ze heet dus “Het Hooghuys locatie TBL”.
Ook in Bolsward, Brunssum, Dordrecht, Delft, Hengelo, Hoogeveen en Venlo zijn scholen naar hem genoemd. In Amstelveen en Deventer-Colmschate is er een Titus Brandsmakerk en in Den Haag, Dordrecht, Emmen, Leeuwarden, Oss en Wageningen bevinden zich een Titus Brandsma Parochie. In minstens vijftien Nederlandse gemeenten bevindt zich een Titus Brandsmastraat of –plein.

In het buitenland wordt hij herdacht door een portret aan de kerkmuur van de Karmelieten in Gdansk (Polen), in Frankrijk door middel van de Allée Titus Brandsma te Nantes en het Centre Catholique Titus Brandsma te Lyon (met een jaarlijkse prijs aan de journalist, publicatie of instelling die “…geleden heeft van bedreigingen of vervolgingen vanwege zijn/haar engagement in de pers ten gunste van een belangrijk humaan of christelijk onderwerp. Verder heeft de IKUE (de Internationale Vereniging van Katholieke Esperantisten van Titus Brandsma een van zijn patronen gemaakt. Daarnaast, met een verder wat onbegrijpelijke logica, hebben de openbaar-vervoerbedrijven Veolia en Arriva een van hun Velios/Spurttreinen naar hem genoemd. Wie weet is het een verwijzing naar een opmerking van Godfried Bomans, die Brandsma ooit betitelde als “de mysticus met het treinabonnement”. Met die spurttreinen zitten we dan inmiddels in het dagelijkse jachtige leven, dat weinig te maken heeft met de comtemplatie die Brandsma zocht

Geraadpleegde publicaties
– Henk Aukes: Titus Brandsma (Utrecht/Brussel 1985)
– Bruno Borchert: Titus Brandsma / Mystiek leen, een bloemlezing (Nijmegen, 1985)
– Ton Crijnen: Titus Brandsma, de man achter de mythe (Nijmegen, 2008)
– Constant Dölle o.carm. : De weg van Titus Brandsma 1881-1942 (Baarn 2000)
– Louis Frequin: Wie is Brandsma? Een mens en een heilige van onze tijd (Nijmegen 1991)
– Joan Hemels: Als het goede maar gebeurt. Titus Brandsma, adviseur in vrijheid en verzet (Kampen 2008)
– H. Nota, pr: Titus Brandsma onder ons (St. Archief en Documentatiecentrum R.K. Friesland, Bolsward 2003)

Geraadpleegde websites
– http://www.titusbrandsmamemorial.nl
– http://www.titusbrandsmainstituut.nl
– http://www.godesign.nl/titusbrandsma
– http://www.carmelnet.org/titus.titus.htm
– http://www.titusbrandsmamuseum.nl
– http://www.archiefrkfriesland.nl
– http://www.karmel.nl
– http://www.oranjehotel.org
– http://www.kampamersfoort.nl
– http://www.dachau.nl/main.html
– http://www.bureaupubliciteit.nl/katholieke_nieuwsdienst.htm