VLIEGVELD YPENBURG

Vliegveld Ypenburg was van 1936 tot 1991 een Nederlands vliegveld op het grondgebied van de gemeenten Rijswijk, Nootdorp, Leidschendam en Den Haag. Al in 1926 had de Haagse burgemeester, mr. J.A.N. Patijn, het plan gelanceerd om in de buurt van Den Haag een vliegveld aan te leggen dat Schiphol moet overtreffen. Dat is niet helemaal geworden wat hem voor ogen stond. Al enkele jaren later bleek dat door de tegenvallende economische groei het plan vooralsnog niet haalbaar zou zijn. Begin jaren dertig werd het initiatief weer opgepakt, doordat de sportvliegerij dan populair was geworden en men hier mogelijkheden ziet in de gewenste groei te voorzien. Het weiland bij de voormalige hoeve Ypenburg werd op dat moment al veelvuldig gebruikt door zweefvliegers. Het initiatief om hier een vliegveld aan te leggen is gericht op de ontwikkeling van de sportluchtvaart, maar men realiseert zich al vanaf het begin, dat dit terrein de gunstige ligging bij het regeringscentrum ook van belang kan worden voor de commerciële luchtvaart. Op 22 februari 1936 stak de Rijswijkse burgemeester mr. J.A.G.M. van Hellenberg Hubar de eerste spade in de grond voor de aanleg van het vliegveld, dat als werkverschaffingsproject werd aangelegd door een samenwerkingsverband tussen de Haagsche Aeroclub, de bank Fa. Heldering en Pierson, de Rotterdamsche Aeroclub en particulieren. Al een half jaar later, op 29 augustus 1936, verrichte Minister van Waterstaat, jhr. O.C.A. van Lith de Jeude, de officiële opening van het eerste sportvliegveld van Nederland, maar hij benadrukte ook dat het eventueel als uitwijkhaven of noodlandingsterrein, zelfs voor militaire doeleinden gebruikt zou kunnen worden. Het vliegveld werd ook gebruikt door de Nationale Luchtvaart School (NLS).

Vanwege de mobilisatie kreeg Ypenburg in 1939 een militaire status en nam de VVA er direct haar intrek. Het werd de basis van de 2e Verkenningsgroep , de 1e JaVA en de 3e JaVA. Voor de verdediging was een bataljon Grenadiers met zware en lichte mitrailleurs opgesteld, gedeeltelijk noordwestelijk van het vliegpark. Daar bevonden zich ook zes pantserwagens. Voor de buitenverdediging lag een compagnie Grenadiers langs de Vliet tussen Rijswijk en Delft. Een derde compagnie vormde de mobiele reserve. Vier pelotons luchtdoelmitrailleurs en twee batterijen luchtafweer-geschut vervolmaakten de defensie.

Kort voor 4 uur ’s nachts, in de prille ochtend van 10 mei 1940, werden vliegveld en omliggende gebouwen door de Duitse Luftwaffe onder vuur genomen en vonden er luchtlandingen plaats van Duitse troepentransportvliegtuigen en parachutisten. De Jagers konden op tijd opstijgen zodat ze niet vernield konden worden. Veel materiële schade werd door de bombardementen niet aangericht en door oriëntatieproblemen kwam de eerste Duitse aanvalsgolf, een bataljon van ruim 5.000 parachutisten, erg verspreid over het terrein neer. Ze hadden desondanks aanvankelijk een grote demoraliserende invloed op de verdedigers. Die raakten al snel in hevige gevechten, waarna de Duitsers zich in de chaos terugtrokken. De eerste Duitse acht Junckers waren al om 5.24 uur geland en kregen daarbij een warm onthaal door de Nederlandse mitrailleurs en pantserwagens. De volgende groep van 17 JU-52’s kregen dezelfde ontvangst. Door de brandende vliegwrakken werden verdere Duitse landingen onmogelijk. Ypenburg kwam daardoor slechts gedeeltelijk in Duitse handen, een flinke streep door de plannen vanuit Berlijn. Pas om 7 uur slaagden de parachutisten, na urenlange zware gevechten met de Nederlandse verdedigers, erin de hoofdingang van Ypenburg te bereiken. Ze veroverden vervolgens de gebouwen en dwongen de commandant tot overgave. Het zou slechts het begin blijken te zijn geweest van vier dagen felle strijd, waarbij beurtelings Duitsers en de Nederlanders de basis in handen hadden. De Duitsers op Ypenburg begrepen al snel dat een snelle opmars naar Den Haag er verder niet in zat.
De eerste Nederlanders tegenaanval rond 10.00 uur stuitten op fel Duits verweer, maar in de loop van de dag keerde de kansen. Luitenant Maduro forceerde een doorgang over de Vliet en ook bij de Hoornbrug kwam er schot in de zaak. Om 15.30 uur was Ypenburg weer in Nederlandse handen, maar kwam te laat om een aangevraagd Engels bombardement nog te voorkomen. Er doken twaalf Bristol Blenheims op, waarvan er drie direct door de Duitsers werden neergeschoten. Op 14 mei 1940 kwam Ypenburg definitief in Duitse handen. Bij de gehele strijd sneuvelden 87 Nederlandse militairen van de Landmacht.
Pas toen Nederland capituleerde kwam Ypenburg definitief in Duitse handen en werd het omgedoopt tot Flugplatz Den Haag. Met gebruikmaking van puin uit het gebombardeerde Rotterdam werd de luchthaven uitgebreid en aangepast, maar omdat Ypenburg vanaf het begin van de bezetting veelvuldig door de R.A.F. onder vuur werd genomen, maakte de Luftwaffe het luchthaven weer snel onklaar. Door het aanleggen over het gehele terrein van sloten werden mogelijke geallieerde landingen onmogelijk gemaakt. Pas in 1944 werd het weer een actieve luchtbasis doordat het onder de naam Stellung 538 een lanceerbasis werd voor V-1’s. De eerste lancering vond plaats in maart 1945. De Engelsen wisten deze stelling echter snel te traceren en onschadelijk te maken. Bij de bevrijding van Nederland fungeerde het terrein als een van de elf afwerpterreinen voor voedsel-droppings door de R.A.F.

Na de bevrijding van Nederland keerde de NLS weer terug en ook enkele particuliere onderneming keerden terug naar de plaats waar ze in 1939 van waren verdreven. De oude luchthavengebouwen werden gebruikt als stafschool voor de luchtmacht. Er vond zelfs nog een grootschalige uitbreiding plaats doordat Ypenburg een NAV-basis werd, met daarnaast een fabriek van Fokker. De oude particuliere ondernemingen moesten toen echter definitief wijken. In 1990 werd het besluit genomen het vliegveld te sluiten en te handhaven als slapende basis en in 1991 was Ypenburg het eerste vliegveld dat als gevolg van defensiebezuinigingen definitief werd gesloten. Op initiatief van de Historische Vereniging van Rijswijk kreeg het vooroorlogse complex toen de status van rijksmonument, de rest werd gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Uiteindelijk heeft alleen de naoorlogse verkeerstoren de woningbouw overleefd.

Bronnen
https://nl.wikipedia.org/wiki/Vliegveld_Ypenburg
http://home.deds.nl/~vliegveldypenburg/
http://www.historischypenburg.nl/