DIE MOORSOLDATEN

Het lied Die Moorsoldaten is een lied dat in de zomer 1933 door gevangenen van kamp Börgermoor, een van de vijftien Emslandkampen, is geschreven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook daarna, stond het lied symbool voor het verzet tegen de overheerser. In Börgermoor, dicht bij de Nederlandse grens, werden onder meer politieke tegenstanders van het naziregime, Jehova’s getuigen en homoseksuelen gevangengezet. Met eenvoudig gereedschap, zoals een spade, moest men in het veen (Duits: Moor) kanalen graven en ontginningswerkzaam-heden verrichten.

Eén van de gevangenen was de gevierde toneelspeler en regisseur Wolfgang Langhoff uit Düsseldorf. Hij was gearresteerd wegens z’n socialistische sympathieën. In het kamp zette hij met andere gevangenen een revue op, sarcastisch ‘Zirkus Konzentrazani’ genoemd, en schreef de tekst van het Moorsoldatenlied. Om de lange werkdagen wat te verlichten zong de gevangenen liederen die soms zelf gemaakt werden. Mijnwerker Hans Esser en acteur Wolfgang Langhoff waren verantwoordelijk voor de tekst van het lied over de dwangarbeid in het veen, terwijl Rudi Goguel de melodie schreef. Het lied sprak de gevangenen direct aan omdat het hun gezamenlijk lot beschreef en de hoop op een toekomst in vrijheid bezong. Op 28 augustus 1933 tijdens ‘Zirkus Konzentrazani’, een ontspanningsavond voor en door gevangenen, werd het lied voor het eerst gezongen. Twee dagen later werd het door de kampleiding verboden. Blijkbaar had men toen de moeite genomen eens goed naar de tekst te luisteren.

Wolfgang Langhoff werd in 1934 vrijgelaten en vluchtte direct naar Zwitserland. Daar publiceerde hij deze kampmemoires, die net als het lied Die Moorsoldaten heette. Het boek werd al dadelijk in het Nederlands werden vertaald. In 1935 werd het lied door Hanns Eisler in Londen bewerkt. Het Moorsoldatenlied werd internationaal bekend via de Internationale Brigades tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Voor veel Duitsers heeft het lied een waarde die te vergelijken is met het belang dat het gedicht ‘De achttien dooden’ van Jan Campert heeft voor veel Nederlanders.

De waarschijnlijkste vroegste opname van Die Moorsoldaten is van Ernst Busch (Kiel, 22 januari 1900 – Bernburg, 8 juni 1980) een Duitse zanger, toneelspeler en regisseur, die vanwege zijn stem en revolutionaire gezindheid der Barrikaden Tauber werd genoemd. Busch werd al jong lid van de Sozialistische Arbeiterjugend, deed in november 1918 mee aan de matrozenopstand in Kiel en werd in 1919 lid van de KPD. Hij was als linkse acteur en regisseur een boegbeeld van de beweging tegen het opkomende nationaalsocialisme. Na de machtsovername door de nazi’s probeerde de SA vergeefs Busch te arresteren. Hij vluchtte met zijn vrouw naar Nederland en verbleef vervolgens in België, Zürich, Parijs, Wenen en ten slotte de Sovjet-Unie, waar ook andere bewoners van de Künstlerkolonie hun toevlucht hadden gezocht. In 1937 ging Busch, zoals duizenden geestverwanten, naar Spanje, waar hij zich aansloot bij de Internationale Brigades. Hij trad in Spanje op voor de vrijwilligers van de Internationale Brigades en heeft daar ongetwijfeld eraan bijgedragen dat Die Moorsoldaten een internationaal strijdlied werd. Na de zege van Franco keerde Busch terug naar België, waar hij in 1938 opnamen maakte voor Radio Brussel, concerten gaf en grammofoonplaten opnam. In 1940 werd hij in Antwerpen aangehouden, zat daarna tot 1943 geïnterneerd in Frankrijk, vluchtte weer naar Zwitserland, dat hem echter uitleverde aan de Gestapo. Hij ontliep vervolgens de doodstraf vanwege hoogverraad, draaide voor vier jaar de bak in, raakte bij een Britse aanval in 1943 op de Berlijnse Moabit-gevangenis zwaargewond. In 1945 werd hij er door de Russen bevrijd en verhuisde in 1946 naar Pankow in de Sovjet-sector. Hij werd weer opgenomen in de KPD en werd na de fusie van SPD en KPD lid van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands. Kortom, iemand die uit het goede hout was gesneden om de oorspronkelijke versie van Die Moorsoldaten voor zijn rekening te nemen.
.

.