MUIZENEST

5 mei 1945, Wageningen

Op 4 mei 1945 om half 7 ’s avonds was in het hoofdkwartier van veldmaarschalk Montgomery op de Lüneburger Heide het document getekend dat de onvoorwaardelijke capitulatie inhield van de Duitse legers in Nederland, Noordwest-Duitsland, Sleeswijk-Holstein en Denemarken. De afspraak is dat op 5 mei 1945 alle wapens vanaf 8 uur ’s ochtends zouden zwijgen. Namens Duitsland zette onder meer admiraal Von Friedeburg zijn handtekening onder het document dat geen enkele ruimte liet voor onderhandeling of discussie. Generaal Crerar, de bevelhebber van het Eerste Canadese Leger, had zo’n hekel aan de Duitsers dat hij niet betrokken wilde zijn bij de uitvoering van de capitulatie. Hij belastte daarom zijn twee korpsbevelhebbers en voor Nederland was daardoor luitenant-generaal Charles Foulkes ermee belast alle overgavebevelen en militair-technische bijlagen ter ondertekening voor te leggen aan de gecapituleerde Duitse bevelhebber. De locatiekeuze voor Wageningen kwam doordat de plaats toevallig aan de toegang van de geneutraliseerde zone lag en eerder al was gebruikt bij overleg over voedseltransporten. De dagen voorafgaand aan de capitulatiebespreking vonden al onderhandelingen plaats om voedseltransporten mogelijk te maken voor de hongersnood in het Westen van Nederland. Op woensdag 2 mei 1945 werden in Wageningen de Protocollen van Achterveld ondertekend. Bovendien was de bevolking geëvacueerd en de stad in geallieerde handen. De keuze voor het zwaar beschadigde hotel ‘De Wereld’ lag min of meer voor de hand.

Op 5 mei 1945 werden in hotel De Wereld in Wageningen besprekingen gehouden die ten onrechte gelden als de Duitse capitulatie in Nederland, want feitelijk werd er slechts gesproken over een ‘spoorboekje’ voor de afwikkeling van de capitulatie in bezet Nederland. Wageningen maakt ten onrechte goede sier maakt met de titel van Stad van de Bevrijding, omdat het officiële capitulatiedocument op 4 mei 1945 op de Lüneberger Heide werd ondertekend. Al dan niet per ongeluk wordt dat capitulatiedocument van 4 mei 1945 steeds verward met de overgavebevelen (Orders on the Surrender) van 5 mei 1945, die slechts dienden ter implementatie of uitvoering van het capitulatiedocument. Op die 5e mei, op het vroeg tijdstip van 05.35 uur, had Generaloberst Johann Blaskowitz in zijn hoofdkwartier in Hilversum een bericht uit Flensburg ontvangen, waarin hem mededeling werd gedaan van de capitulatie op de Lüneburger Heide. De vrees van Blaskowitz was nu dat er uitlevering aan het Rode Leger zou worden gedaan. Om 11.00 uur kreeg hij een verzoek van de Canadese generaal Foulkes om zich te melden in hotel De Wereld in Wageningen. De viersterrengeneraal Blaskowitz voelde er niets voor naar deze Canadese driesterrengeneraal te gaan. Hij stuurde zijn chef-staf Paul Reichelt naar Wageningen. Foulkes eiste voor een later tijdstip die dag de komst van Blaskowitz als opperbevelhebber van het 25. Armee en de Vesting Nederland. Hij had namelijk zijn bevelen zo geformuleerd dat hij Blaskowitz voor vrijwel alle af te wikkelen zaken verantwoordelijk stelde.

Foulkes opende de eerste bijeenkomst met het voorlezen van het standaardcapitulatiedocument van het hoofdkwartier van generaal Eisenhower. Reichelt antwoordde met de informatie die hij van Dönitz had gekregen over het capitulatiedocument (Instrument of Surrender) van de Lüneburger Heide. Foulkes nam de zeven artikelen één voor één door, waarbij Reichelt knikte of ‘begrepen’ zei. Reichelt moest de implementatie van de capitulatie in de vorm van overgavebevelen (Orders on the Surrender) meenemen en om 16.00 uur met Blaskowitz terugkomen. Die arriveerde met Duitse pünktlichkeit bij Hotel De Wereld. In de gelagzaal waren lange tafels neergezet met aan weerszijden stoelen voor beide delegaties. Langs de wanden stonden stoelen voor persfotografen, oorlogscorrespon-denten, cameramensen en officiële toeschouwers. Behalve de Canadese en Duitse delegatie was ook Prins Bernhard aanwezig, wat opmerkelijk was, want hij had geen enkele functie.

Blaskowitz stelde aanvankelijk nog wat voorwaarden, maar werd snel aan het verstand gebracht dat hij geen enkele andere keuze heeft dan bij het kruisje zijn handtekening te zetten. Het was verder een korte bijeenkomst. Op de vraag van Foulkes of Blaskowitz de capitulatie bij Lüneburger erkende, antwoordde deze met een kort ‘Jawohl’. Foulkes las Blaskowitz en Reichelt elk artikel van de Orders on the Surrender voor en vervolgens ondertekenden Blaskowitz en Foulkes om 16.30 uur in de gelagkamer van Hotel De Wereld het uitvoeringsdocument.

Op 6 mei 1945 werd in een nieuwe bijeenkomst in een boerderij in de Nude, even buiten Wageningen verder overlegd tussen de Canadezen en de Duitsers over de precieze invulling van de zogeheten ‘Orders of surrender’, de precieze uitvoering van de capitulatie. Foulkes had deze voorwaarden opgesteld, ter ondertekening door de Duitse commandant Blaskowitz, die deze orders op zijn beurt weer moest overbrengen aan zijn troepen. In de orders werd nauwgezet omschreven hoe de Duitse troepen zich moesten gedragen voordat ze zouden worden ontwapend. De Duitse troepen moesten tot nader order in hun posities en bij hun wapens blijven. Ze zouden bevel krijgen zich te verzamelen in concentratiegebieden voor ontwapening en de aftocht naar Duitsland. Blaskowitz moest voor de geallieerden belangrijke militair relevante informatie verstrekken. Hij kreeg desgevraagd daarvoor een dag uitstel. Blaskowitz moest onder meer informatie geven over plaats en sterkte van de troepen, de militaire voorraad, gelegde mijnenvelden, geplaatste explosieven, militaire installaties, depots en artillerie. Een van de condities was ook dat de Britten en Canadezen op 7 mei 1945 het bezette westen van Nederland zouden intrekken en dan niet op gewapende tegenstand hoefden te rekenen. 7 mei 1945? De nog bezette gebieden in het westen van Nederland?

Blaskowitz werd kort daarna gevangengezet in Dachau en ten slotte in Neurenberg, waar hij voor het oorlogstribunaal terecht zou moeten staan. Nog voor het proces tegen hem was begonnen, pleegde hij begin 1948 op 64-jarige leeftijd zelfmoord door in de gevangenis van Neurenberg van een galerij te springen. Sommige medegevangenen beweerden dat hij was vermoord door SS’ers, maar dit is niet bewezen.