MUIZENEST

7 mei 1945, Utrecht en Woerden

Op 7 mei 1945 waren Woerden en Utrecht de twee volgende steden die werden bevrijd en in beiden steden ging dat geheel geruisloos. Woerden lag op de route van de Prinses Irene Brigade, die op 5 mei 1945 in Wageningen de eervolle opdracht had gekregen Den Haag te bevrijden. Worden lag mooi op die route. De dag daarop zou het legeronderdeel ook Leiden en Alphen aan de Rijn bevrijden, ook zonder enige tegenstand. Het meest opvallends was steeds de arrestatie door de Binnenlandse Strijdkrachten van de lokale NSB’ers en het kaalscheren van de net zo lokale ‘moffenmeiden’, een activiteit waar velen jaren later alsnog het schaamrood van op de kaken kregen. Onderweg naar Utrecht was dat kaalscheren ook al gebeurd in Oudewater. Door de lokale kapper werden vrouwen die tijdens de oorlog een relatie hadden gehad met een Duitser, of er zelfs maar van werden verdacht, niet al te vakkundig geknipt en daarna publiekelijk te schande gezet. Het minste was wel dat ze werden uitgescholden voor ‘moffenmeiden’, ‘moffenhoeren’ en ‘moffenkleders’. Vaak werden deze vrouwen en jonge meisjes uit hun huis gesleurd en op een boerenkar door de straten gereden, bespuugd, uitgescholden, besmeurd met hakenkruizen en in het openbaar kaalgeschoren. Soms kwamen er ook nog pek en veren aan te pas. Er werden ook vergissingen gemaakt, waarna aanspraak kon worden gedaan op een compensatie van 200 gulden.

Utrecht was de oorlog behoorlijk ongeschonden doorgekomen. De stad was grote verwoestingen bespaard gebleven, maar zonder sporen van de oorlog en bezetting was de stad niet. Een deel van het wegdek was beschadigd door de Duitse rupsvoertuigen, terwijl de jacht naar brandstof in de Hongerwinter veel bomen in de stad had doen sneuvelen. Openbaar vervoer was nagenoeg afwezig, want het gemeentelijk vervoerbedrijf beschikte in mei 1945 slechts over zeven rijklare autobussen, terwijl de gas- en elektriciteitsvoorziening stil lagen vanwege het tekort aan kolen. De elektriciteitscentrales zou pas op 22 mei weer beginnen met de levering aan vitale bedrijven: in juli was ook de gasvoorziening weer hersteld en pas in de zomer van 1946 duren waren de telefoonverbindingen hersteld. Pas in 1952 zouden de laatste levensmiddelen van de bon gaan.

Op 7 mei 1945 werd ook Utrecht bevrijd door de Britten en Canadezen. Toen op woensdag 2 mei 1945 bekend werd gemaakt dat Hitler in de strijd was gesneuveld hingen de Duitsers in Utrecht de vlag halfstok. Op dezelfde dag gooiden Amerikaanse bommenwerpers voedselpakketten af boven Lage Weide, ten westen van Utrecht. Er kwamen vrachtwagens met voedsel de stad in gereden, maar geallieerde soldaten waren nog nergens te ontdekken. Op de avond van 4 mei, toen het capitulatieverdrag van 4 mei 1945 via de illegale radio overal doordrong, gingen veel inwoners al de straat op. Duitse soldaten joegen hen terug naar binnen en er werd geschoten. De commandant van de Duitse troepen in Nederland erkent de capitu-latie niet. Op zaterdag 5 mei reden drie geallieerde motorrijders door de stad, maar zij vertrokken weer. Pas twee dagen later, op maandag 7 mei trekken eindelijk Canadese en Britse troepen vanuit De Bilt Utrecht binnen, een intocht die door een juichende menigte werden ontvangen. Burgemees-ter Gerhard Ter Pelkwijk, die door de bezetters was afgezet en vervangen door NSB-burgemeester Cornelis van Ravenswaay (Amsterdam, 19 september 1897 – ‘s-Gravenhage, 3 september 1955) keerde terug naar het stadhuis en ontving de commandant van de bevrijdingstroepen op het bordes. Van Ravenswaay, voormalig zakenman en legerofficier, zei later niet uit politieke overtuiging in oktober 1940 lid te zijn geworden van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) van ir. A.A. Mussert. Hij had slechts de ambitie om burgemeester te worden en dat lukte hem zeer snel. In april 1941 werd hij benoemd tot burgemeester van Zaandam, waar hij liet zien een radicale voorvechter van de ‘Nieuwe Orde’ te zijn. Hij maakte optimaal politiek gebruik van de hem geboden mogelijkheden. Op 31 maart 1942 werd hij benoemd tot burgemeester van Utrecht en ook hier toonde hij zich een geharnast nationaalsocialist. Zo bestrafte hij politieagenten die niet wilden meedoen bij het ophalen van Joden. Per 1 februari 1943 werd hij door Mussert benoemd tot gemachtigde voor Sociale Zaken in diens kabinet (de Secretarie van Staat en vanaf juni 1943 was hij ook nog eens waarnemend burgemeester van De Bilt. Na de oorlog werd Van Ravenswaay veroordeeld tot een gevangenisstraf van 11 jaar, vooral op basis van zijn willekeur en zijn ideologische hardheid. In 1952 kwam hij voorwaardelijk vrij.

De panden die door de Duitsers zijn gevorderd, vooral op de Maliebaan, worden nu door de geallieerden in gebruik genomen. Maar helemaal rustig is het nog steeds niet in de stad. Leden van de Binnenlandse Strijdkrachten op pad gegaan om Duitse soldaten en NSB’ers te ontwapenen. In een vuurgevecht bij het Rosarium in Oudwijk komen tien verzetsstrijders om. Ook in Utrecht werden ‘moffenmeiden’ opgepakt en kaalgeschoren. Op zondag 13 mei is er in de Domkerk een dankdienst voor de militairen, gevolgd door een parade op het Janskerkhof, begeleid door doedelzakken. Later in de middag speelt een Engels militair elftal een voetbalwedstrijd tegen een Utrechts elftal. Burgemeester Ter Pelkwijk schreef over de geallieerde soldaten: ‘De mannen zochten ontspanning en vertier, trachtten met zwarte handel geld te verdienen. Met jeeps en trucks werd wild gereden, er hadden vele ongelukken plaats. … Er werd gedanst, geflirt, openlijk gevrijd. Dit laatste gaf aanstoot. Maatregelen hiertegen, b.v. tegen het zich neervlijen langs de singels en op grasvelden, waren moeilijk uitvoerbaar en stuitten op weerstand.’ Inderdaad, de Britse en Canadese militairen zorgen voor veel vertier, maar ook voor onrust. Dat komt vooral door hun aantrekkingskracht op de Utrechtse meisjes. Burgemeester Ter Pelkwijk vindt dat er een einde moet komen aan deze losbandigheid en pleit ook voor het opgeven van de oorlogsmentaliteit van verzet tegen de overheid. Een standpunt dat al heel snel door veel jonge Utrechters werd gedeeld. Ons bevrijden is prima, maar wel afblijven van onze meiden.

s://vimeo.com”>Vimeo</a>.</p>