MUIZENEST

20 mei – 31 mei 1945 – Texel en Vlieland

In Nederland waren twee locaties langs de Nederlandse kust voor de Duitsers van groot belang, namelijk de Festung Hoek van Holland aan de monding van de Nieuwe Waterweg met Rotterdam in het achterland en de Festung IJmuiden met in het achterland de haven van Amsterdam. Beide locaties werden uitgebouwd met een groot aantal bunkers, mijnenvelden en versperringen. Verder waren er sterken fortificaties aangebracht bij Den Haag, dat ook onder de Duitse bezetting de regeringsstad bleef. Dwars door de stad werd een tankgracht aangelegd waarvoor duizenden huizen werden gesloopt en honderdduizend Haagse inwoners moesten evacueren. Deze 300 meter brede gracht lag ongeveer anderhalve kilometer landinwaarts, parallel aan het strand. Verder waren Den Helder en Vlissingen voor de Duitsers van belang, maar toch aanzienlijk minder dan Hoek van Holland en IJmuiden. Van nog minder belang waren de verdedigingswerken op de Waddeneilanden, die door de Duitsers slechts werden gezien als een noodzakelijke lichte versterking in de keten die tot in Noorwegen doorliep. Een geallieerde aanval via de Waddenzee was inderdaad erg onwaarschijnlijk.

Er zijn momenteel in Nederland en België en langs de Waddeneilanden een aantal Atlantikwallmusea en – locaties te bezoeken. In het Park Den Brandt in Antwerpen bevond zich het hoofdkwartier van de Atlantikwall van de Franse grens tot Walcheren. De bunkers zijn er nog redelijk intact en een van de hoofdbunkers kan bezocht worden. In Raversijde in Oostende is een groot deel van de Atlantikwall goed bewaard gebleven. Hier is nu het Openluchtmuseum Atlantikwall, met daarin origineel ingerichte bunkers. In Nederland zijn er tien locaties langs de vaste wal en op de Waddeneilanden: Den Helder (2019), Texel (2018), Vlieland (2018), Terschelling (2015), Ameland (2016), Schiermonnik-oog (2014), Termunten (2019), Noarderleech (2018) en Kornwerderzand (2022 – het Kazemattenmuseum daar was uiteraard al lang geleden geopend) en Den Oever (2022). Atlantikwall-musea zijn er in Hoek van Holland (1996), Zoutelande (1999), IJmuiden (2001), Noordwijk (2001) en Scheveningen (2005). Veel bunkers van de Atlantikwall worden nu bewoond door vleermuizen en hebben op grond daarvan een beschermde status.

Na de capitulatie van het Duitse leger werden de Duitse militairen die West-Nederland bezet hielden, geïnterneerd en ingezet om het kustgebied van mijnen te ontdoen. Daarna vertrokken zij naar Duitsland, aanvankelijk richting Den Helder om ingescheept te worden op landingsvaar-tuigen die hen naar Wilhelmshaven brachten. Omdat de capaciteit van de schepen te klein was en Den Helder volliep met Duitsers, marcheerde een deel over de Afsluitdijk richting Duitsland. Zo vertrokken 70.000 Duitse militairen. Om de druk op Den Helder te verlichten werd besloten ook vanaf Hoek van Holland Duitse militairen af te voeren. Op 5 mei 1945 was Nederland in beginsel bevrijd. Voor de westelijke provincies gingen er nog een paar dagen overheden voor het echt zover was. Op uiterlijk 11 mei 1945 was het complete vasteland van Nederland bevrijd. Iedereen had de vlag uit, de regering was terug uit Londen en het Derde Rijk bestond niet meer, maar op de eilanden was de bezetting gewoon doorgegaan. Op de Waddeneilanden waren de bezetters gewoon gebleven. De Waddeneilanden kenden een vreemde, vage tussentijd van geen echte bezetting, maar ook geen echte vrijheid. De Duitsers beschouwden deze periode als een Waffenruhe, een wapenstilstand. Blijkbaar hadden de Britten en Canadezen na de Duitse algehele capitulatie huh belangstelling voor de Waddeneilanden helemaal verloren en was de gedachten dat de daar aanwezige Duitse militairen op een gegeven moment zelf wel huiswaarts zouden keren. Dat gebeurde echter niet, zodat men op een gegeven moment naar elk van de eilanden toch maar eens een paar boten stuurden. Keurig op volgorde van west naar oost werden de eilanden vanaf eind mei tot medio juni 1945 bevrijd. Het kwam eigenlijk meer neer op het ophalen van de Duitsers, dan een echte bevrijding.

Texel
Op het eiland Texel werd ‘Europa’s laatste veldslag’ gestreden. Op het eiland maakten 800 Georgiërs deel uit van het Duitse leger, deels vrijwillig, deels gedwongen. Op 5 april 1945 kwamen zij tegen de Duitsers in opstand. Deze opstand van de Georgiërs werd door het Duitse leger na vijf weken strijd met veel geweld neergeslagen. Er sneuvelden 565 Georgiërs, 120 Texelaars en 800 Duitsers. De Duitsers bleven op Texel tot 20 mei 1945, toen Canadese militairen op het eiland aankwamen. De Duitsers kregen een vrijgeleide naar de Heimat, de 228 overlevende Georgiërs werden uitgeleverd aan de Sovjet-Unie, waar ze in eerste instantie naar de goelagkampen werden uitgevoerd, maar later erkenning kregen. Een erkenning die ook niet echt verdiend was, maar het verhaal over de Opstand der Georgiërs heb ik elders al uitvoerig besproken.

Vlieland
Ook Vlieland was onderdeel van de Duitse Atlantikwall. De Duitsers bouwden er twee batterijen luchtafweergeschut en legerden meer militairen op het eiland dan er inwoners waren. Tot 1942 hoorde Vlieland, net als Terschelling, bij de provincie Noord-Holland. De Duitsers wijzigden dat door het eiland bij de provincie Friesland in te delen. Na de oorlog is deze wijziging van de provinciegrens niet teruggedraaid. De bezetting verliep er rimpelloos. Nadat in de rest van Nederland de bevrijdingsfeesten allemaal ten einde waren, kreeg de Duitse bezetter hier in de laatste dagen van mei 1945 te horen dat ze eindelijk eens moesten inpakken en vertrekken. En dat deden ze dan ook. Vlieland werd in feite op 31 mei 1945 door drie Canadezen militairen bevrijd, die met een vaartuig aankwamen om de resterende Duitse militairen op te pikken. De Duitse troepenmachten op Terschelling en Ameland vertrokken in hun eigen landingsvaartuigen, maar op Vlieland werd de militairen een veerboot ter beschikking gesteld die hen linea recta naar Wilhelmshaven bracht. Waarschijnlijk hebben ze nog even teruggewuifd naar de eilanders die hen vanaf de kade uitzwaaiden. Dat was het dan. De oorlog was afgelopen en iedereen kon weer verder gaan waarmee hij al bezig was.