MUIZENEST

De omvang van de Holocaust blijft van een adembenemende omvang. Al jarenlang schrijf ik recensies over boeken die te maken hebben met de systematische vervolging en genocide van de Joodse bevolking van de Europese landen, in de vernietigingskampen en door massa-executies door de Duitse Einsatzgruppen. Die Einsatzgruppen waren paramilitaire doodseskaders, die direct achter de eerste Duitse troepen aan het oostfront actief waren. Deze eenheden, die bestonden uit leden van de Sicherheitspolizei (Sipo), Sicherheitsdienst (SD), Ordnungspolizei (Orpo) en Waffen-SS, volgden de Wehrmacht in het spoor van haar opmars en hadden als missie om alle weerstand achter de Duitse frontlinie uit te schakelen. Ze doodden in hun ogen ‘ongewenste elementen’ zoals Joden, communisten, zigeuners, homoseksuelen, intellectuelen, gehandicapten en partizanen. De slachtoffers waren voornamelijk burgers die zonder enige vorm van proces werden vermoord. Het aantal Joodse slachtoffers wordt door wetenschappers geschat tussen de 5,1 en 6,0 miljoen; in de media wordt steevast dat laatste, hoogste aantal genoemd. Een aantal dat zo vaak wordt genoemd dat we haast vergeten dat er ook nog 44-45 miljoen andere slachtoffers vielen, waaronder een paar miljoen Roma, homoseksuelen,gehandicapten en politieke gevangenen. De meeste historici komen uit op een totaal van 50 miljoen doden als gevolg van het oorlogsgeweld in de jaren 1939-1945. Er zijn echter ook schattingen waarbij het aantal oploopt tot 85 miljoen.

Vraag de gemiddelde Nederlander welke Nederlandse werk- en concentratiekampen hij/zij kent, en wees dan niet verbaasd dat men bij de antwoorden niet verder komt dan het bekende rijtje Westerbork, Vught en Amersfoort. De gemiddelde Belg zal bij Auffangslager Breendonk ophouden. Dat er in Nederland ook tot 4 oktober 1942 een stuk of twintig Joodse werkkampen waren, waaronder Kamp Conrad bij Rouveen, en dat het Konzentrationslager Herzogenbusch een aantal buitenkampen had, is een bijna compleet vergeten hoofdstuk. Een aantal kende ik al langer, maar ik zag zeer recent dat de lijst Aussenlager van Kamp Vught omvangrijker was dan ik veronderstelde. Voor de Duitse kampen geldt dat nog veel sterker. Het Duitse ministerie van Justitie heeft met de kenmerkende Gründlichkeit een lijst gemaakt van alle Duitse kampen die in gedurende de oorlogsjaren zijn geweest. Het is een lijst van duizelingwekkende omvang: maar liefst 1.634 kampen.

Dat levert het volgde lijstje van 21 Duitse kampen in Nederland en België op, met daarbij de kanttekening dat ondank de Duitse stiptheid de lijst niet compleet is. Om duistere redenen staat op de lijst wel het Joodse werkkamp De Schaarshoek op, waarschijnlijk omdat het een tijdlang ook dienst deed als strafkamp. Er waren tot de nacht van 2 op 3 oktober 1942 in Nederland in totaal 40 Joodse werkkampen, die in werkelijkheid kleinschalige concentratiekampen waren. Kamp Conrad bij Rouveen is hier al een besproken, de rest gaat binnenkort gebeuren. In de genoemde nacht in oktober 1943 (tijdens Jom Kippoer) werden onder het voorwendsel van gezinshereniging alle Joden vanuit de werkkampen overgebracht naar Westerbork en van daaruit linea recta naar de Duitse vernietigingskampen doorgestuurd.

.