MUIZENEST

Een kolonie is een territorium dat onder bestuur van een soevereine staat valt, maar geen deel uitmaakt van het eigenlijke grondgebied van dat moederland. Oorspronkelijk was kolonisatie de vestiging van een deel van een bevolking buiten het eigenlijke territorium van dat volk, zoals de Oude Grieken die kolonies stichten in onder meer het huidige Turkije en op Sicilië. Bij latere kolonisaties werd echter de inheemse bevolking ook onderworpen. Deze vorm van westerse kolonisatie begon in de eerste jaren van de 15e eeuw toen de Spanjaarden en Portugezen de wereld gingen ontdekken en al doende diverse landen, kuststroken en steden aan hun territorium gingen toevoegen. Bij het Verdrag van Tordesillas verdeelde de paus de niet-Europese gebieden tussen Spanje en Portugal. In de Tachtigjarige Oorlog verschenen eerst Nederland als rivaal op het koloniale toneel. Groot-Brittannië speelde allereerst een marginale rol naast Spanje, Portugal en Nederland. De Britse activiteiten beperkten zich hoofdzakelijk tot piraterij. In de 17e en 18e eeuw manifesteerden de Britten zich echter in Amerika, India en Brits-West-Indië. Delen van het huidige Canada werden op de Fransen veroverd. De Kaap en de Franse gebieden in India kwamen aan Engeland na 1815. In het Victoriaanse Tijdperk bereikte het Britse Rijk (British Empire) zijn hoogtepunt met de consolidatie van macht in India. In Afrika trachtte Cecil Rhodes zijn droom te verwezenlijken om van Caïro tot Kaapstad Britse koloniën te vestigen. Terwijl het Spaanse Rijk kromp bouwde de Britten langzaam een tweede rijk op waar de zon altijd scheen. Australië werd gekoloniseerd, hoewel het oorspronkelijk een strafkolonie was (waar de meeste Australiërs zich nog steeds voor schamen). Na de Tweede Wereldoorlog ging het Empire echter verloren, al hebben de Britten wel de twijfelachtige eer de laatste kolonisator op het Europese vasteland te zijn door de aanhoudende bezetting van Gibraltar. In plaats van het oude British Empire verscheen de British Commonwealth op het wereldtoneel. Tegenwoordig heet die Commonwealth of Nations om de indruk weg te nemen dat de Britten nog steeds de dienst uitmaken. Iedereen begrijpt dat, behalve de Britten zelf die bij de hele Brexit-toestand nog steeds de air van oude koloniale wereldheersers uitstralen en ervan dromen ‘to make Great-Brittain great again’ en ‘to take back control’. Dat zijn mooie dromen, als men in sneltreinvaart op weg is naar de afgrond.

Op papier en op een kaart van de wereld zit het er echter op het eerste gezicht nog steeds indrukwekkend uit. Het is goed voorstelbaar dat flink gedagdroomd wordt dat, zodra de banden met de Europese Unie zijn verbroken, het niet onmogelijk moet zijn het oude rijk weer nieuw leven in blazen. In een aangepaste vorm weliswaar, maar waarom zou Engeland niet een soort ‘Singapore on the Thames’ kunnen worden. Er zijn, afgezien van de ondergeschikte rol die de drie andere delen van Groot-Brittannië dan krijgen toebedeeld, verdomd duidelijke sociale, politieke en economische redenen waarom dit een illusie zal blijven. Maar daar staat tegenover dat de Britten moet worden nagegeven dat ze steeds voldoende flexibiliteit hebben getoond om mee te buigen met de wind. Vanaf het eind van de negentiende eeuw werd al duidelijk dat de nationalistische en antikoloniale stromingen in alle continenten slechts vertraagd konden worden. Het was dus zaak bestuurlijke correcties toe te passen, voetje bij voetje achteruit te gaan en steeds kijken in hoeverre men zelf de touwtjes in handen kan houden.