MUIZENEST

90e HINK-STAP-SPRONG DOOR DE TIJD

Lange tijd was het hebben van een officiële vlag beperkt tot landen, provincies en grote steden. Van lieverlee is het echter mode geworden dat elke streek, elke organisatie en elk dorp zijn eigen vlag moest hebben. Neem nu de provincie Gelderland, met zijn blauw-geel-zwarte vlag. De provincie heeft een lange geschiedenis en was in de middeleeuwen een van de belangrijkste vorstendommen in de Lage Landen. Het huidige Gelderland behoorde tussen 1339 en 1795 tot het Hertogdom Gelre, officieel ‘hertogdom Gelre en graafschap Zutphen’, dat zich ook uitstrekte over delen van het huidige Noord- en Midden-Limburg en het daaraan grenzende noordwesten van de Duitse Nederrijn. Het hertogdom werd op 7 september 1543 met de ondertekening van het Verdrag van Venlo, ook de Pacificatie van Venlo genoemd, door keizer Karel V aan zijn Nederlandse bezittingen toegevoegd. Het betekende het einde van de ambities van hertog Willem de Rijke van Kleef en Gulik om Gelre aan zijn rijk toe te voegen en ook het einde van de Gelderse Oorlogen, die in 1502 waren begonnen. Vanaf 1543 was Gelre een van de Zeventien Provinciën (1543-1585), die eindigde met de Acte van Verlatinghe (1581) toen de Noordelijke Nederlanden van de Zuidelijke Nederlanden al min of meer werden afgescheiden. De feitelijke scheiding vond plaats met de Val van Antwerpen (1585) en officieel werd de scheiding tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Spaanse Nederlanden pas in 1648 door de Vrede van Münster.

Ondanks de lange geschiedenis had Gelre nooit een vlag, wel had het hertogdom een wapen dat bestond uit op de linkerkant een gele leeuw op een blauwe ondergrond en op de rechterkant een zwarte leeuw op een gele ondergrond. In het huidige wapen van de provincie komt dat oude wapen terug (zie afbeelding linksboven). De provincie Gelderland wilde eerst een vlag met blauw-geel-zwart met een hertoghoed op de middelste baan die het oude hertogdom Gelre moest symboliseren, maar de Hoge Raad van Adel was tegen het symbool. Het voorstel is dus wel geaccepteerd maar dan zonder de hertoghoed. Op 15 april 1953 werd de vlag met de drie banen in blauw, geel en zwart aangenomen. Okay, de drie kleuren uit het wapen komen erin terug, maar verder is het eigenlijk een behoorlijk saaie vlag.

Dat is voor bijna alle Nederlandse provincies het terugkerende beeld: wel een wapen dat was geïnspireerd op het wapen van voormalige hertogdommen en vorstenhuizen, maar geen eigen vlag. Pas na de Tweede Wereldoorlog gingen de Nederlandse provincies eigen vlaggen aannemen.

De vlag van Drenthe was de eerste provincievlag en werd op 19 februari 1947 door Gedeputeerde Staten vastgesteld. De vlag heeft een witte achtergrond met in het midden twee horizontale rode banen en in het midden daarvan een wit vlak. In dat witte vlak staat in het een zwarte kasteeltoren en aan beide kanten daarvan drie rode sterren. De kleuren zijn de traditionele Saksische kleuren en ook die van het aartsbisdom van Utrecht, waar zich lang het bestuur van Drenthe bevond toen het gebied nog deel uitmaakte van het Oversticht. De zes sterren staan voor de zes dingspellen, de toren staat voor het Kasteel van Coevorden van waaruit de burggraven van Coevorden namens de bisschop van Utrecht de wet handhaafden.
De Overijsselse vlag bestaat uit vijf horizontale banen in de kleuren rood, geel, blauw, geel en rood, waarbij de blauwe baan golvend is. De gele en rode strepen beelden de historische band van de provincie met Holland uit. De golvende blauwe baan symboliseert de IJssel die door de provincie het is de eerste vlag die Overijssel ooit heeft gehad en werd door de Gedeputeerde Staten van Overijssel aangenomen op 21 juli 1948.
De vlag van de provincie Zeeland is blauw met daarover drie gegolfde, witte banen met daaroverheen in het midden, als hartschild, het gekroonde wapen van Zeeland. De vlag Zeeland werd officieel door de Gedeputeerde Staten vastgesteld op 14 januari 1949.  De zevenbanige vlag met blauwe en witte golven symboliseert het constante gevecht van Zeeland met water.
De Groningse vlag toont een groen kruis op een wit kruis met twee rode hoeken en twee blauwe hoeken. Ze is gebaseerd op de vlag en het wapen van de Ommelanden en van de stad Groningen. De kleuren van de Ommelanden zijn namelijk rood, wit en blauw en de kleuren van de stad Groningen zijn wit en groen. De kleuren van de stad Groningen vormen een kruis in het midden van de vlag om de centrale rol en ligging van de stad te symboliseren. Deze vlag werd aangenomen op 17 februari 1950.
De Utrechtse vlag werd vastgesteld op 15 januari 1952 door de Provinciale Staten van Utrecht. De vlag bestaat uit twee horizontale banen in de kleuren wit en rood. In de witte baan staat een rood vierkant kanton met daarin een wit kruis. De Utrecht vlag is een combinatie van twee andere vlaggen: de wit-rode tweekleur van het Aartsbisdom Utrecht en een wit kruis in een rood veld van het Sticht Utrecht.
De vlag van Limburg bestaat uit twee gelijke horizontale banen in de kleuren wit en geel, van elkaar gescheiden door een smallere blauwe baan. Over de drie banen staat aan de hijszijde een gekroonde rode leeuw met een dubbele staart. De vlag werd door de Provinciale Staten van Limburg vastgesteld op 28 juli 1953. De kleuren van de vlag zijn ontleend aan de kleuren van het provinciewapen, dat op 27 december 1886 bij Koninklijk Besluit aan het Hertogdom Limburg werd verleend door koning Willem III. De leeuw symboliseert Limburg en verwijst ook naar het oude Hertogdom Limburg. De kroon en de dubbele staart van de leeuw maken hem de Limburgse leeuw. De kleuren van de leeuw en de vlag zijn ontleend aan de kleuren in het provinciewapen.
De overbekende Friese vlag heeft zeven schuine blauw-witte banen met zeven rode pompeblêden, die volgens de verhalen vroeger hartjes waren. Deze hartjes waren afgeleid van de lindebladeren. De huidige pompeblêden staan voor de bladeren van de waterlelie die in Friesland veel in de sloten te zien zijn. De zeven blauwe banen in de Friesche vlag staan voor de zeven Friese ommelanden. Nog vlak voor de vaststelling door Provinciale Staten op 9 juli in 1957 werd ervan uitgegaan dat de vlag met pompeblêden één van de oudste ter wereld is. De Friesland vlag dateert pas van halverwege de negentiende eeuw, toen de Friese emancipatiebeweging opkwam. Model stond het wapen van de Groninger Ommelanden, dat op zijn beurt weer was ontleend aan het legendarische wapen van de Friese koningen uit de vijftiende eeuw.
De vlag van Noord-Holland bestaat uit drie gelijke horizontale banen in de kleuren geel, rood en blauw. Deze kleuren komen uit het wapen van Noord-Holland. Geel en rood zijn de Hollandse kleuren en zijn dus ook terug te vinden in de vlag van Zuid-Holland. Geel en blauw zijn de kleuren van West-Friesland, waardoor deze kleur is bijgevoegd. De Noord-Hollandse vlag is officieel aangenomen in 1958.
De vlag van Noord-Brabant bestaat uit een schaakpatroon met 24 vlakken in de kleuren wit en rood. Deze Brabantse vlag was al in de middeleeuwen in gebruik, maar raakte in de 18e eeuw in onbruik. Op 21 januari 1959 werd het Brabants Bont door Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant als provincievlag vastgesteld. De kleuren stammen dus uit de middeleeuwen, toen het Hertogdom Brabant het tijdens de Lotharingse periode overnam van het Graafschap Leuven. In de 18^e eeuw werd de vlag vervangen door een vlag waarop het provinciewapen, een gouden leeuw op zwarte grond, werd afgebeeld. Bij de viering van het 750-jarig bestaan van ’s Hertogenbosch in 1935 werd een vlaggenparade gehouden die grote invloed had op het gebruik van de Brabantse vlag en in 1959 leidde tot de herinvoering.
De vlag van Flevoland bestaat uit de kleuren blauw en lichtgroen, die worden gescheiden door een gele golvende band, die staat voor de golvende korenvelden en de akkerbouw. Het groen staat voor het weidelandschap en het blauw symboliseert het water waarop de provincie is veroverd. De witte fleur de lis links bovenin is een Franse lelie die uit het familiewapen komt van Ingenieur Cornelis Lely, de grondlegger van de Zuiderzeewerken en de aanleg van de Afsluitdijk, waardoor Flevoland kon worden verwezenlijkt. De vlag werd op 15 februari 1989 vastgesteld als officiële provincievlag.
De vlag van Zuid-Holland werd pas in 1986 vastgesteld als officiële vlag. Ze heeft een rode leeuw op een geel vlak, wat de historische Hollandse kleuren zijn en ook in het wapen van de provincie Noord-Holland terugkomen. Voorheen had de Zuid-Hollandse vlag drie horizontale banen in de kleuren geel-rood-geel.

Regionale vlaggen
Zeer recentelijk kwam het in zwang om ook voor bepaalde regio’s een officiële vlag in te voeren. OM bij de provincie Gelderland te blijven: de provincie heeft verschillende landstreken, waarvan de Gelderse Vallei, de Bommelerwaard, de Tielerwaard en het Rijk van Nijmegen het nog steeds prima kunnen redden zonder officiële vlag. De Veluwe, de Betuwe, het Land van Maas en Waal, de Achterhoek en de Liemers hebben de laatste jaren allemaal een eigen vlag gekregen om het eigen karakter van de regio te onderstrepen. Het wordt uiteraard intensief ingezet in het kader van het toerisme.

De vlag van de Veluwe heeft een gele achtergrond met boven- en onderaan een blauwe streep met in het midden een zwart rennend hert. De vlag is samengesteld uit verschillende vlaggen van Veluwse gemeenten. Het zwarte hert staat uiteraard voor de veel voorkomende dieren in de Veluwe. De Veluwe is een overwegend beboste landstreek van ongeveer 1000 km2, maar behalve de loof- en naaldbossen zijn er ook grote zandverstuivingen en heidevelden. Bovendien is er landbouwgrond en stedelijk gebied en lopen er verschillende beken door het gebied.
De vlag van Betuwe is pas in 2022 ontworpen naar aanleiding van een prijsvraag van de Gelderlander. Links aan de broeking zijde staan drie smalle verticale banen in de kleuren rood, blauw en rood. Deze drie banen zijn geïnspireerd op het wapen van de familie de Cocq van Haeften, die in de middeleeuwen in de Betuwe was. Rechts daarvan is voor het grootste deel van de vlag een groot groen vlak, dat het Betuwse landschap symboliseert. Dit groene veld wordt horizontaal onderbroken door twee golvende blauwe banen, die staan voor de Waal en de Rijn die de Betuwe doorkruisen. In de middelste groene baan staan drie witte appels, als symbool van de fruitteelt in de Betuwe.
De vlag van het Land van Maas en Waal werd op 13 februari 2020 vastgesteld en toont drie even hoge banen van grijs-blauw-groen en een geel wapenschild in het midden waarin twee golvende lichtblauwe rivieren die de letters M en W vormen. De andere twee banen staan voor de lucht en weidelandschappen in de regio. De vlag is het resultaat van een prijsvraag en waar dat voor de Betuwe een fantastisch resultaat opleverde, is het resultaat best wel afgrijselijk te noemen.
De vlag van de Achterhoek bestaat uit een wit diagonaal licht gekromd kruis dat omzoomd is met een donkergroene rand; daarbuiten staan twee donkergroene en tweelichtgroene driehoeken, die de weilanden en de bossen in de Achterhoek weergeven. Het witte kruis verbeeldt de Achterhoekse wegen met bomenrijen erlangs. Ondanks dat de vlag als streekvlag geen wettelijke erkenning heeft, wordt hij getoond bij meerdere evenementen, zoals bij voetbalclub De Graafschap en de Stichting Achterhoeks Toerisme. De vlag wordt in heel de Achterhoek zeer veelvuldig en met grote getoond.
De vlag van de Liemers werd op 19 juni 2021 gepresenteerd, alweer de keuze uit een verkiezing waarvoor ruim 650 ontwerpen waren binnengekomen. Het ontwerp is gebaseerd op de Y-vorm van de rivieren, die de regiogrenzen markeren, om de Liemers vormen. De punt wijst naar rechts, waarbij de gedachtegang is dat beweging naar rechts meestal wordt geassocieerd met ‘verder’, doorgaan en ontwikkeling. Waarden die de instelling van de regio zouden weergeven. De kleur rood is gekozen omdat ze erg opvalt, snel de aandacht trekt. Rood staat ook voor warmte, liefde, passie, kracht, energie, enthousiasme en bloed (familiebanden). Ook associaties die op de regio van toepassing zouden zijn en de regio graag wil uitdragen.

Tjonge, jonge … ik kan dus kiezen uit minimaal zes vlaggen om feestelijk aan een vlaggemast te doen: de Europese vlag, de vlag van de Benelux, de Nederlandse driekleur, de vlag van de provincie Gelderland, de vlag van de Liemers en de vlag van de gemeente Zevenaar. Dan is die van de Liemers toch verreweg de mooiste.